(DNPL) – Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, trả lời phỏng vấn của Doanh nhân & pháp luật.

Theo tiêu chí đánh giá môi trường kinh doanh của Ngân hàng Thế giới, chỉ số gia nhập thị trường của VN đứng ở vị trí 108 (dưới trung bình). Nếu bỏ được con dấu DN sẽ bỏ được hai thủ tục hành chính: Khắc dấu và làm dấu. Như thế chất lượng và môi trường kinh doanh tại Việt Nam dưới con mắt quốc tế sẽ được cải thiện đáng kể, ông có bình luận gì về ý kiến này?

Cần phải khẳng định ngay rằng, không có chuyện bỏ con dấu bắt buộc, vì ít nhất có 3 lý do như sau:

Thứ nhất, khoản 1, Điều 44 về “Con dấu của doanh nghiệp”, Luật Doanh nghiệp quy định “Doanh nghiệp có quyền quyết định về hình thức, số lượng và nội dung con dấu của doanh nghiệp” chứ không quy định doanh nghiệp có quyền quyết định việc có hay không có con dấu. Tất nhiên, cũng có thể hiểu là doanh nghiệp có quyền quyết định số lượng con dấu của mình là bằng không. Tuy nhiên, các quy định tiếp theo không cho phép điều này diễn ra.

Thứ hai, doanh nghiệp vẫn phải đóng dấu văn bản nếu có thoả thuận. Liệu tất cả các đối tác đã sẵn sàng đồng ý với việc không yêu cầu doanh nghiệp đóng dấu hay không? Không nhẽ chỉ vì yêu cầu đơn giản, đúng luật của đối tác là đóng dấu mà doanh nghiệp lại từ chối ký hợp đồng hay giao dịch vì không có con dấu.

Thứ ba, quan trọng nhất là, vẫn buộc phải đóng dấu trong trường hợp pháp luật có quy định. Đây chính là quy định gây rắc rối, phức tạp hơn rất nhiều so với trước kia. Hoạt động của một doanh nghiệp bình thường sẽ phải liên quan đến hàng chục, hàng trăm giao dịch khác nhau, trong đó có giao dịch với các cơ quan nhà nước. Nếu doanh nghiệp không có con dấu thì trong rất nhiều trường hợp, chỉ có thành lập mà không hoạt động, chỉ có tồn tại mà không được phép giao dịch. Chẳng hạn, hoá đơn bán hàng hoá, dịch vụ của doanh nghiệp buộc phải đóng dấu theo quy định tại Điều 4 về “Loại, hình thức và nội dung hoá đơn”, Nghị định số 51/2010/NĐ-CP ngày 14-5-2010 của Chính phủ “Quy định về hoá đơn bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ” (đã được sửa đổi, bổ sung theo Nghị định số 04/2014/NĐ-CP ngày 17-01-2014).

Hay điểm c, khoản 1, Điều 8 về “Ký chứng từ kế toán ngân hàng”, Chế độ chứng từ kế toán ngân hàng, ban hành kèm theo Quyết định số 1789/2005/QĐ-NHNN ngày 12-12-2005 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quy định: Chứng từ giao dịch bằng giấy với ngân hàng của các doanh nghiệp thì bắt buộc phải đóng dấu. Liệu có doanh nghiệp bình thường, nghiêm túc nào lại không giao dịch qua ngân hàng? Nhất là pháp luật thuế quy định, giá trị giao dịch từ 20 triệu đồng trở lên phải qua ngân hàng thì mới được khấu trừ thuế giá trị gia tăng.

Như vậy, với quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2014 như trên, thì gần như 100% doanh nghiệp vẫn bắt buộc phải có con dấu và vẫn bắt buộc phải đóng dấu trong rất nhiều giao dịch.\

Khi hợp đồng, văn bản giao dịch không bắt buộc phải đóng dấu, thì sẽ không có tình trạng người giữ con dấu có thể lạm dụng, lợi dụng con dấu để thực hiện những hành vi phi pháp, ông nghĩ sao?

Vì vẫn bắt buộc phải đóng dấu trong nhiều trường hợp như trên, nên tình trạng này vẫn sẽ xảy ra. Khi đó, muốn kiện người giữ dấu ra toà, để đòi lại con dấu, thì vẫn không kiện được vì Đơn khởi kiện của doanh nghiệp vẫn bắt buộc phải đóng dấu theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự. Chỉ trừ doanh nghiệp có nhiều con dấu, thì mới thoát khỏi tình trạng này.\

Từ 1/7, theo Luật DN, khi giao dịch DN có thể bỏ con dấu, luật bắt đầu có hiệu lực song DN vẫn còn ngổn ngang trăm mối, tại sao?

Trước đây, việc khắc dấu, quản lý, bảo quản, sử dụng con dấu hoàn toàn theo quy định của pháp luật. Nhưng từ 1-7 trở đi, không còn cơ sở pháp lý để thực hiện nữa, vì Luật quy định, tất cả những việc đó là công việc nội bộ của doanh nghiệp và phải được quy định trong Điều lệ. Thời điểm thực hiện quy định mới đã đến nhưng gần như mấy trăm ngàn doanh nghiệp chưa sửa đổi, bổ sung điều lệ. Mà cũng chưa thể đưa vào điều lệ, vì còn phải chờ hướng dẫn của Chính phủ.

Vậy thì, chắc chắn là tất cả vẫn cứ làm theo thói quen, làm theo những quy định cũ đã hết hiệu lực. Điều này không chỉ diễn ra trong một vài tháng, mà sẽ trong nhiều năm nữa.

Đối với trường hợp phải đóng dấu như trên thì còn tương đối rõ ràng, vì đã có quy định cụ thể, nên cứ thế mà làm. Nhưng đối với các trường hợp khác, thì liệu doanh nghiệp có dám khẳng định rằng không phải đóng dấu? Vì biết đâu lại có quy định trực tiếp hay gián tiếp ở đâu đó liên quan đến con dấu mà chưa phát hiện ra? Đặc biệt là với đối tác và các cơ quan nhà nước phải giao dịch với mọi đối tượng hoạt động trong rất nhiều lĩnh vực, ngành nghề, thì càng khó khẳng định được rằng văn bản nào bắt buộc và văn bản nào không bắt buộc phải đóng dấu.

Nguy cơ rất lớn là tất cả các cơ quan sẽ có phản ứng “tự vệ”, là bắt đóng dấu với tất cả các văn bản như cũ. Và tôi dự đoán rằng, chỉ trong một thời gian nữa, các bộ ngành sẽ lấp chỗ trống bằng việc sửa đổi, bổ sung các thông tư, biểu mẫu, thủ tục hành chính của ngành mình theo hướng đều phải đóng dấu.\

Có người cho rằng, bỏ con dấu sẽ có lợi nhưng người dân sẽ không dễ dàng chấp nhận một văn bản, một hợp đồng, một giao dịch với các DN mà chỉ có chữ ký, theo ông điều này có đúng không?

Rất có lý, khi việc không chỉ rõ phải đóng dấu trước đây hoàn toàn không có nghĩa là không bắt buộc, mà là điều tất nhiên phải thực hiện theo quy định của các Nghị định vể quản lý và sử dụng con dấu, mà hiện hành là Nghị định số 58/2001/NĐ-CP ngày 24-8-2001, đã được sửa đổi, bổ sung theo Nghị định số 31/2009/NĐ-CP ngày 01-4-2009. Nếu như có văn bản nào khác, với khẳng định dứt khoát tại ngay Điều 1 “Con dấu thể hiện vị trí pháp lý và khẳng định giá trị pháp lý đối với các văn bản, giấy tờ của các cơ quan, tổ chức và các chức danh nhà nước.”

Nếu văn bản quy phạm pháp luật nào trước đây quy định rõ phải đóng dấu vào văn bản, giấy tờ nào đó, thì chẳng qua là những quy định thừa. Bởi vì mấy chục năm nay, không cần nói gì cả thì cũng luôn đồng nghĩa với việc bắt buộc phải đóng dấu, đối với cơ quan, đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp có con dấu. Chỉ không bắt buộc đóng dấu với hộ kinh doanh, tổ hợp tác và các đối tượng khác không có con dấu theo quy định của pháp luật trước đây. Vì vậy, không phải chỉ người dân, mà ngay các cơ quan nhà nước cũng rất khó chấp nhận việc bỏ nhưng lại không rõ ràng và dứt khoát này.

Hiện nay chỉ còn 7 quốc gia quy định việc đóng dấu của doanh nghiệp mang tính bắt buộc nhằm xác định chữ ký và tư cách pháp lý của doanh nghiệp đó. Nhưng có đến 171 quốc gia khác con dấu chỉ thể hiện ý nghĩa là dấu hiệu, biểu trưng cho một doanh nghiệp. Có người cho rằng, bỏ con dấu là cởi bỏ xiềng xích cho doanh nghiệp, ý kiến ông thế nào?

Nếu bỏ con dấu bắt buộc phải đóng thì đúng là như vậy. Tuy nhiên, tinh thần nói là bỏ, nhưng lại thể hiện bằng quy định lại nửa bỏ, nửa không, thì chỉ là cơi nới chứ không phải là cởi bỏ xiềng xích. Thậm chí có thể nói rằng, cởi được một cái xích lớn, nhưng lại trói bằng một chùm xích nhỏ.

Trước khi luật được ban hành, Ban soạn thảo Nghị định hướng dẫn chi tiết thi hành một số điều của Luật Doanh nghiệp cho biết, đang thiết kế các biểu mẫu, giấy tờ, hồ sơ theo Luật DN 2014. Các biểu mẫu, giấy tờ, hồ sơ sau ngày 1-7 chỉ cần họ tên, chữ ký của người đại diện DN là đã hợp lệ và được chấp nhận. Nói dễ hiểu hơn, mục “Ký tên, đóng dấu” sẽ chỉ còn là “Ký tên”, thực tế việc này đã được triển khai?

Riêng văn bản liên quan đến Luật Doanh nghiệp thì sẽ phải làm điều đó để trực tiếp thực hiện nghiêm túc Luật này. Nhưng còn hàng trăm, hàng ngàn quy định, giấy tờ, biểu mẫu khác thì không bắt buộc phải thay đổi. Đặc biệt, văn bản quy phạm pháp luật không hề quy định trực tiếp phải đóng dấu, nhưng lại kèm theo mẫu biểu, trên đó có dòng “ký tên, đóng dấu” thì phải hiểu là bắt buộc hay không bắt buộc phải đóng dấu?

Ban soạn thảo Nghị định hướng dẫn chi tiết thi hành một số điều của Luật Doanh nghiệp kỳ vọng những cải cách về con dấu, đúng hơn là việc bỏ con dấu DN của Bộ Kế hoạch & Đầu tư sẽ là một điển hình để các bộ, ngành, các cơ quan khác nhân rộng nhằm đẩy nhanh việc cải cách hành chính, cũng như giảm chi phí xã hội cho Nhà nước, DN và người dân. Nhưng đến nay, việc thực thi chẳng dễ dàng, tại sao?

Vì bỏ mà lại là không bỏ, nên kỳ vọng này là không hiện thực. Nếu thực sự không còn trường hợp nào bắt phải đóng dấu, thì mới là bỏ con dấu bắt buộc. Nhưng rất đáng tiếc là quy định này của Luật Doanh nghiệp chỉ đổi mới được một nửa, nên không thể nói là được phép bỏ con dấu doanh nghiệp. Vì vậy quy định mới về con dấu doanh nghiệp không có nhiều tác dụng, thậm chí xét về một khía cạnh nào đó, thì còn gây khó khăn hơn cho doanh nghiệp cũng như mọi đối tượng liên quan.

Và đặc biệt, khi chứng thực các hợp đồng các cơ quan nhà nước khác cứ yêu cầu DN phải đóng dấu có đúng không, thưa ông?

Đó là câu chuyện trước đây. Còn từ 01-7 trở đi, chỉ những trường hợp nào pháp luật quy định phải đóng dấu, thì các cơ quan nhà nước mới được yêu cầu đối với doanh nghiệp. Tuy nhiên, đây cũng sẽ là một ẩn số, một sự rắc rối, vì những người xử lý hồ sơ không dễ trả lời chắc chắn được câu hỏi, văn bản nào của doanh nghiệp bắt buộc phải đóng dấu?

Theo ông, để giải quyết tình trạng này, chúng ta phải làm gì?

Hoặc là sửa đổi Luật Doanh nghiệp theo hướng, không bắt buộc đóng dấu đối với mọi văn bản của doanh nghiệp. Điều này là không thể, vì Luật vừa mới được ban hành. Hoặc là Quốc hội hoặc Chính phủ phải ban hành một danh mục những văn bản, giấy tờ nào của doanh nghiệp phải đóng dấu (có thể thêm, bớt, sửa đổi, bổ sung so với những quy định hiện hành). Đây cũng là việc vô cùng khó, thậm chí là điều không thể, ít nhất là trong một vài năm tới. Nếu không làm được một trong hai việc đó, thì sẽ vô cùng khó khăn để xác định văn bản nào, giấy tờ nào phải đóng dấu, sẽ khốn khổ cho mọi đối tượng liên quan đến giấy tờ, giao dịch của doanh nghiệp.

Người thực hiện: Nhà báo Mai Hoa, Ban Doanh nhân & Pháp luật

ĐT: 0989.127.246

Email: maihoabaoplvn@gmail.com

Toàn soạn: 42/29 Nguyễn Chí Thanh, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội.