Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan

Gần đây, nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ đã giảm thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp và có kế hoạch giảm hơn nữa. Mức thuế đang áp dụng tại Singapore là 17%, Hong Kong 16,5%. Một số nước còn có ngưỡng miễn thuế ban đầu cao, đánh thuế theo biểu lũy tiến hoặc lũy thoái. Bên cạnh việc giảm thuế suất, họ còn duy trì ưu đãi thuế để khuyến khích kinh doanh và đầu tư…

Trong khi đó, không chỉ áp dụng mức thuế suất cao, từ năm 2009 VN bỏ nhiều chính sách ưu đãi làm ảnh hưởng đến thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Thực tế sau năm 2009 đầu tư nước ngoài sụt giảm, một trong những nguyên nhân là do thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp của VN cao hơn so với các nước láng giềng, đồng thời các chi phí giảm trừ khác cũng bị siết chặt như chi phí quảng cáo khuyến mãi bị giới hạn ở mức 10%. Việc khống chế này đã khiến số thuế thực tế mà các doanh nghiệp phải trả cao hơn nhiều so với mức thuế suất mà thuế thu nhập doanh nghiệp đưa ra.

Để đối phó với chính sách thuế, nhà đầu tư đang dịch chuyển sang các nước trước kia có nhiều hạn chế về cạnh tranh đầu tư với VN như Indonesia, Malaysia, Myanmar… Ngoài ra còn có khuynh hướng doanh nghiệp thu gọn quy mô hoặc đóng cửa công ty, chỉ còn mở văn phòng đại diện tại VN. Vì vậy, đề xuất giảm thuế thu nhập doanh nghiệp xuống 20-22% là phù hợp.

ÁNH HỒNG

Bộ Tài chính: thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp liên tục… giảm

Tại buổi họp báo Chính phủ ngày 5-9, trả lời câu hỏi của Tuổi Trẻ về báo cáo kinh tế vĩ mô của ủy ban Kinh tế Quốc hội vừa công bố, trong đó có đánh giá khả năng ứng phó bất ổn vĩ mô của Chính phủ và tỉ lệ huy động thuế trên GDP của VN cao, ông Vũ Đức Đam – bộ trưởng, chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ – khẳng định Chính phủ luôn lắng nghe, cầu thị với các góp ý. Ông Đam nhấn mạnh báo cáo ủy ban Kinh tế công bố là báo cáo thường niên, các đánh giá này là quan điểm riêng của tác giả, không phải quan điểm của ủy ban Kinh tế. Trong khi đó, báo cáo kinh tế vĩ mô 2012 do ủy ban Kinh tế công bố cũng nêu rõ ý trên và cho biết thêm báo cáo được thực hiện trong khuôn khổ dự án “Hỗ trợ nâng cao năng lực tham mưu, thẩm tra và giám sát chính sách kinh tế vĩ mô” do Ủy ban Kinh tế của Quốc hội chủ trì, với sự tài trợ của Chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc tại VN (UNDP).

Về tỉ lệ thuế huy động trên GDP (26,3% như báo cáo của Ủy ban Kinh tế công bố), theo ông Đam, là chưa loại trừ thu từ dầu. Ông Đam cho biết khi Chính phủ hoạch định kế hoạch phát triển kinh tế và các chỉ tiêu kinh tế trình Quốc hội và khi Quốc hội thảo luận đều cởi mở, công khai, cầu thị. Các chỉ tiêu kinh tế đều liên quan đến nhau, như tỉ lệ động viên vào ngân sách và đầu tư.

Bà Vũ Thị Mai, thứ trưởng Bộ Tài chính, trả lời việc tỉ lệ động viên vào ngân sách có ý kiến cho rằng cao, theo đó, bà Mai khẳng định tỉ lệ huy động vào ngân sách của các nước không tính thu dầu thô, thu từ tiền sử dụng đất, trong khi VN có tính cả khoản này. Lấy ví dụ Trung Quốc, bà Mai cho biết báo cáo ủy ban Kinh tế nêu tỉ lệ huy động là 17,3% nhưng Trung Quốc có hai hệ thống thu trung ương và địa phương, trong khi VN tính luôn cả thu ngân sách trung ương và địa phương. Sau khi loại trừ các yếu tố thu từ dầu thô, tiền sử dụng đất, tỉ lệ huy động vào ngân sách của VN, bà Mai tính trung bình cả 20 năm qua và khẳng định chỉ khoảng 12-14% GDP.

Đi vào sắc thuế cụ thể, như thuế thu nhập doanh nghiệp, bà Mai cho biết từ năm 1999 đến nay, thuế suất liên tục giảm. Từ mức 32% xuống 28% (2004), xuống 25% (2009) và hiện nay ngoài mức phổ thông 25%, còn thuế ưu đãi 10%.

Với thuế thu nhập cá nhân, bà Vũ Thị Mai không đi vào con số so sánh cụ thể – trong báo cáo kinh tế vĩ mô 2012 nêu mức chịu thuế 10% của VN thấp hơn một số nước – mà khẳng định thuế thu nhập cá nhân ở VN đã liên tục điều chỉnh giảm.

CẦM VĂN KÌNH

Thuế “đè bẹp” sức cạnh tranh

Không chỉ khó khăn do thuế TNDN cao, nhiều doanh nghiệp cũng lao đao do tình trạng thuế chồng thuế, cách tính thuế bất hợp lý không khuyến khích được sản xuất trong nước.

Ông Trần Tuấn Anh – tổng giám đốc Công ty thang máy Thái Bình (TP.HCM) – cho biết có một nhà máy sản xuất thang máy tại Khu công nghiệp Tây Bắc Củ Chi và sản phẩm sản xuất ra phân phối trên toàn quốc. Thế nhưng nay với mức thuế, phí cao đang khiến chi phí đầu vào cao và giá thành không cạnh tranh nổi với sản phẩm ngoại nhập. Thậm chí muốn cạnh tranh một cách bình đẳng với các doanh nghiệp nước ngoài mà cũng không thể vì bị đánh thuế cao hơn nhiều lần so với họ.

Thuế suất thuế TNDN ở VN và một số nước, vùng lãnh thổ

Theo ông Trần Tuấn Anh, mức thuế nhập khẩu đối với một số nguyên liệu nhập về để sản xuất trong lĩnh vực ông sản xuất hiện cao hơn gấp nhiều lần đối với hàng hóa nhập nguyên chiếc. Cụ thể, nếu nhập về nguyên chiếc thang máy thì chịu thuế 5%, còn nếu nhập các phụ kiện về để sản xuất ra chiếc thang máy đó thì thuế tới 10-15%. Thậm chí nút bấm trong thang máy chỉ sử dụng được cho thang máy cũng bị áp mức thuế 15%. Từ đây khiến giá thành đầu vào bị đội lên cao nên hàng hóa sản xuất ra giảm sức cạnh tranh so với hàng ngoại nhập, đặc biệt là thang máy nhập từ Trung Quốc.

Tương tự, ông Vũ Anh Tuấn, giám đốc Công ty chế tạo máy dược phẩm Tiến Tuấn (Khu công nghiệp Tân Bình) cho rằng cách tính thuế cũng như việc áp thuế như hiện nay không những không sát với thực tế mà còn triệt tiêu cả ý chí đầu tư của doanh nghiệp. Đặc biệt là việc áp thuế nhập khẩu các thiết bị, nguyên vật liệu kỹ thuật cao mà VN chưa sản xuất được. Ông Tuấn dẫn chứng sản phẩm môtơ kỹ thuật cao dùng trong lĩnh vực chế tạo máy, thuế suất nhập khẩu áp tới 40%, và áp đến 150% cho phần mềm để lập trình chuyển động môtơ này, dù một số chi cục hải quan hiện nay vẫn chưa có đủ mã số để áp tính thuế cho chủng loại thiết bị này.

Đồng cảnh ngộ như ông Tuấn, ngành sản xuất lốp ôtô trong nước cũng từng “dở khóc dở cười” khi thuế suất nhập khẩu dây curoa thành phẩm là 5%, trong khi để nhập khẩu dây nilông (polyester) để sản xuất ra dây curoa kia cơ quan thuế đã tính ở mức… 30%. “Chúng tôi đã phải lên xuống nhiều lần, kiện tụng không biết bao nhiêu bận thì cơ quan hải quan mới chịu giải quyết, dù chính họ cũng thấy vô lý” – ông Lê Văn Trí, phó giám đốc Công ty cổ phần Cao su miền Nam, thở dài nói.

Theo ông Nguyễn Đức Thuấn – giám đốc điều hành Tập đoàn Thái Bình, để xác lập được một mức thuế TNDN cho phù hợp, điều quan trọng nhất là Chính phủ phải nhìn năng lực cạnh tranh, trình độ phát triển của doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp quốc gia khác ở cùng ngành nghề, lĩnh vực.

“Chính phủ phải nắm được thật chính xác doanh nghiệp VN có lợi thế cạnh tranh gì, họ có thể tạo ra được năng lực cạnh tranh nào để vừa cạnh tranh trên sân nhà, vừa đấu được trên thương trường quốc tế” – ông Thuấn bày tỏ. Với ngành da giày, ông Thuấn cho rằng nếu thuế TNDN dưới 20%/năm sẽ khuyến khích được các doanh nghiệp tập trung vào việc sản xuất các mặt hàng có hàm lượng giá trị gia tăng cao, thay vì chỉ chọn hướng gia công lấy công làm lời.

ĐÌNH DÂN – TRẦN VŨ NGHI