Làm sao để viết tiếng Việt đúng?

(NN&ĐS) – Viết sai chính tả tiếng Việt hầu hết là do không nắm vững từ ngữ và các quy tắc chính tả. Nhưng điều đáng nói là còn một số vấn đề chính tả tiếng Việt mà hâu hết mọi người không phân biệt được viết thế nào mới là đúng. Điều này tôi xin đề cập đến cách viết hoa và vị trí từ ngữ trong tiếng Việt.

HiÎn nay, chÏnh t¨ tiÆng ViÎt cÜ nhiËu ½iÌm khŸc so vèi nhùng ½iËu ½¬ ½õìc d­y ê cŸc trõéng phä tháng hÎ 10 n¯m trõèc kia. CÜ ½iËu ½Ÿng tiÆc l¡ nhùng thÆ hÎ trõèc kháng hË ½õìc tiÆp nhºn cŸi mèi mæt cŸch chÏnh thöc. Qua b¡i “Chung quanh chù I v¡ T” trong T­p chÏ Ngán ngù v¡ ‡éi sâng, sâ 8(22) n¯m 1997, tŸc gi¨ Hã SØ Tho­i cho biÆt,  sau 12 n¯m kÌ t÷ khi cÜ quy ½Ùnh cða Bæ GiŸo dòc (cñ) vË cŸch viÆt nguyÅn µm “i” v¡ “y”, tŸc gi¨ mèi ½õìc biÆt. ‡iËu ½Ü ½Ÿng ½Ì chîng ta lõu tµm, nh¶t l¡ theo tái ½õìc biÆt, tŸc gi¨ ½¬ t÷ng viÆt bŸo nhiËu n¯m nay. Tái cñng ch× biÆt l¡ cÜ QuyÆt ½Ùnh sâ 240/Q‡ ng¡y 5-3-1984 cða Bæ trõêng Bæ GiŸo dòc “Quy ½Ùnh vË chÏnh t¨ tiÆng ViÎt v¡ vË thuºt ngù tiÆng ViÎt” chö kháng biÆt næi dung quy ½Ùnh thÆ n¡o. CÜ lÁ mài ngõéi cñng kháng biÆt ph¨i tÖm ê ½µu, vÖ nÜ kháng ½õìc ½¯ng trÅn Cáng bŸo theo quy ½Ùnh, cñng kháng ½õìc phä biÆn ræng r¬i trÅn cŸc phõçng tiÎn tháng tin ½­i chîng. ‡Ü l¡ mæt trong nhùng lû do gi¨i thÏch t­i sao x¨y ra tÖnh tr­ng phä biÆn l¡ hiÌu sai v¡ viÆt sai chÏnh t¨ tiÆng ViÎt hiÎn nay.

Danh t÷ riÅng ch× tÅn ngõéi hiÎn nay ph¨i viÆt hoa c¨ cŸc chù hà, ½Îm v¡ tÅn, nhõng trong khi bao nhiÅu n¯m trõèc nh¡ trõéng d­y r±ng kháng viÆt hoa chù ½Îm. VÖ thÆ r¶t nhiËu ngõéi v¹n viÆt theo lâi cñ v¡ cho l¡ ½îng vèi nhùng ½iËu ½¬ ½õìc hàc. Tái ½õìc biÆt, cÜ mæt giŸm ½âc sê nh¶t ½Ùnh kháng chÙu kû v¡o cŸc v¯n b¨n xŸc nhºn hà tÅn riÅng nÆu nhõ chù ½Îm viÆt hoa. Kháng thÌ trŸch ngõéi ta trong nhùng trõéng hìp n¡y, vÖ nÆu trong QuyÆt ½Ùnh 240 nÜi trÅn cÜ quy ½Ùnh khŸc vèi trõèc ½µy vË cŸch viÆt hà tÅn thÖ nhùng hàc sinh ½õìc d­y ½iËu ½Ü h·u hÆt cÝn ½ang ngãi trÅn ghÆ nh¡ trõéng.

Cñng t÷ nhiËu n¯m nay, danh t÷ riÅng ch× ½Ùa danh ½õìc viÆt hoa t¶t c¨ cŸc chù, khŸc vèi trõèc kia l¡ ch× viÆt hoa chù ½·u. Nhõng ½a sâ mài ngõéi kháng biÆt ½iËu ½Ü. B¨n thµn tái luán viÆt hoa hÆt cŸc t÷ nhõng cñng kháng dŸm ch°c mÖnh viÆt nhõ vºy l¡ ½îng. VÖ v¹n th¶y ngay tÅn cða té bŸo “Phò nù ViÎt nam” v¡ bŸo “Náng dµn ViÎt nam” kháng viÆt hoa chù “nam” hay nhõ tÅn tu·n bŸo “An ninh H¨i phÝng” kháng viÆt hoa chù “phÝng”, bŸo “H¡ næi mèi” cñng kháng viÆt hoa chù “næi”…

CÝn nhùng trõéng hìp ph¨i viÆt hoa v¡ c·n viÆt hoa khŸc thÖ c¡ng khÜ phµn biÎt. Ch²ng h­n chöc danh l¡: “PhÜ Täng GiŸm ½âc Ngµn h¡ng Thõçng m­i Cä ph·n H¡ng h¨i ViÎt Nam”, thÖ ngo¡i cŸc chù “PhÜ”, chù “Ngµn” v¡ chù “H¡ng” (trong H¡ng h¨i) v¡ ViÎt Nam ch°c ch°n ph¨i viÆt hoa, cÝn cŸc chù “täng”, chù “giŸm”, chù “thõçng”, chù “cä” v¡ chù “h¨i” thÖ cÜ viÆt hoa kháng? Hay trong còm t÷ “Bæ luºt Dµn sú cða nõèc Cæng hÝa X¬ hæi chð nghØa ViÎt Nam” thÖ chù “dµn” v¡ chù “x¬” cÜ ph¨i viÆt hoa kháng? Hay chöc danh “Chð tÙch  ™y ban Nhµn dµn th¡nh phâ H¡ Næi” thÖ chù “nhµn” v¡ chù “th¡nh” cÜ c·n viÆt hoa kháng? TrÅn thúc tÆ thÖ cÜ nçi viÆt hoa, cÜ nçi l­i kháng. Trong Luºt Tä chöc Quâc hæi n¯m 1992, cŸc ™y ban cða Quâc hæi cñng ch× ½õìc viÆt hoa duy nh¶t chù ½·u tiÅn, theo tái l¡ kháng ½îng. VÏ dò, trong “™y ban Kinh tÆ v¡ Ngµn sŸch” cða Quâc hæi ngo¡i chù “ðy” thÖ ph¨i viÆt hoa c¨ hai chù “kinh” v¡ “ngµn”.

Ngõéi ta thõéng coi bŸo chÏ l¡ nçi khŸ chu¸n múc vË sø dòng t÷ ngù, nhõng vË cŸch viÆt hoa thÖ cñng r¶t thiÆu thâng nh¶t. Ch× riÅng tÅn cða chÏnh cŸc té bŸo cñng ½¬ cÜ nhiËu sú thiÆu thâng nh¶t vË cŸch viÆt hoa. H·u hÆt cŸc tÅn bŸo ch× viÆt hoa chù ½·u, nhõ: “V¯n nghΔ, “‡·u tõ”, “PhŸp luºt”, “TiËn phong”, “‡­i ½o¡n kÆt”, “Quµn ½æi nhµn dµn”. Nhõng mæt sâ tÅn bŸo l­i viÆt hoa t¶t c¨ cŸc chù nhõ: “Nhµn Dµn”, “Ngõéi Cao Tuäi”, “Kinh Doanh V¡ TiÆp ThÙ”. Hay “Théi bŸo Ngµn H¡ng” thÖ viÆt hoa c¨ hai chù “Ngµn H¡ng” nhõng ½Æn “Théi bŸo T¡i chÏnh” thÖ l­i kháng viÆt hoa chù “chÏnh”. Cïng mæt chù “½éi” tõçng tú nhau, nhõng bŸo “Khoa hàc v¡ ‡éi sâng” thÖ viÆt hoa cÝn “Ngán ngù v¡ ½éi sâng” l­i kháng. ThËm chÝ mét sè b¸o kh«ng viÕt hoa ch÷ nµo nh­: “tuæi trΔ,  “tu·n tin töc”. Ngay chÏnh tÅn té bŸo “giŸo dòc & théi ½­i” cða ng¡nh giŸo dòc cñng kháng hÒ viÆt hoa chù nµo v¡ l­i dïng & thay cho “v¡”(!?). Lû gi¨i v¶n ½Ë n¡y qu¨ thºt kháng ½çn gi¨n. QuyÆt ½Ùnh 240 nÜi trÅn cÜ ½Ë cºp ½Æn v¶n ½Ë n¡y kháng? Ch²ng nhÁ viÆt thÆ n¡o cñng ½õìc hay ch× l¡ ½çn thu·n do thÜi quen? (t¶t nhiÅn, lo­i tr÷ cŸc trõéng hìp viÆt in hoa to¡n bæ).

Tái c¡ng th¶y nghi ngé vË trºt tú s°p xÆp t÷ ngù tiÆng ViÎt hiÎn nay. Trõèc tiÅn, nÜi vË thö tú chù cŸi. HiÎn nay trong cŸc v¯n b¨n phŸp quy cða Nh¡ nõèc cÜ tèi 4 kiÌu ½Ÿnh thö tú b±ng chù cŸi. Thö nh¶t l¡ kiÌu phä biÆn, ½Ÿnh thö tú theo b¨ng chù cŸi tiÆng ViÎt trÅn cç sê 24 chù cŸi trõèc ½µy, töc l·n lõìt a, b, c, d, ½… Thö hai, cñng khŸ phä biÆn, ch× khŸc kiÌu thö nh¶t l¡ kháng cÜ chù “½” (vÏ dò, trong PhŸp lÅnh Ngµn h¡ng Nh¡ nõèc n¯m 1989 hay trong NghÙ ½Ùnh sâ 49-CP ng¡y 15-8-1996 cða ChÏnh phð vË xø ph­t h¡nh chÏnh trong lØnh vúc an ninh, trºt tú). Thö ba, l¡ ½Ÿnh thö tú theo b¨ng chù cŸi tiÆng Anh, töc l·n lõìt  a, b, c, d, e, f… (vÏ dò, trong NghÙ ½Ùnh sâ 63-CP ng¡y 24-10-1996 cða ChÏnh phð quy ½Ùnh chi tiÆt vË quyËn sê hùu cáng nghiÎp).  Thö tõ, l¡ ½Ÿnh thö tú chù cŸi cÜ c¨ chù “½” cða tiÆng ViÎt l­i cÜ c¨ chù “f” cða tiÆng Anh (vÏ dò, trong NghÙ ½Ùnh 39-CP ng¡y 5-7-96 cða ChÏnh phð vË b¨o ½¨m trºt tú, an to¡n  giao tháng ½õéng s°t). Theo tái trong 4 cŸch ½Ÿnh thö tú trÅn, ba cŸch sau l¡ kháng ½îng vèi chÏnh t¨ tiÆng ViÎt. RiÅng kiÌu thö tõ, thÖ qu¨ l¡ khÜ hiÌu. Nhõng cñng sÁ khÜ gi¨i thÏch ½õìc nÆu nhõ cÜ ai ½Ü th°c m°c: T­i sao kháng ½Ÿnh theo b¨ng chù cŸi ½·y ½ð 29 chù cŸi tiÆng ViÎt hiÎn nay (a, ¯, µ, b, c,d, ½…)?

LiÅn quan mºt thiÆt ½Æn trºt tú t÷ ngù tiÆng ViÎt cÝn cÜ bæ d¶u. Trõèc ½µy, cŸc d¶u tiÆng ViÎt ½õìc quy ½Ùnh xÆp theo thö tú: kháng d¶u, huyËn, s°c, ng¬ v¡ hÞi. ‡Æn n¯m 1986, T÷ ½iÌn ViÎt-Anh cða Trõéng ‡­i hàc Täng hìp H¡ Næi do tŸc gi¨ Bïi Phòng chð biÅn v¹n xÆp theo thö tú ¶y. Nhõng cŸc cuân T÷ ½iÌn TiÆng ViÎt t÷ n¯m 1988 trê l­i ½µy cða Trung tµm Ngán ngù thuæc ViÎn Ngán ngù hàc do tŸc gi¨ Ho¡ng PhÅ chð biÅn, thÖ d¶u s°c l­i ½õìc xÆp ê vÙ trÏ sau d¶u ng¬ v¡ trõèc d¶u n´ng. Nhõ vºy, kháng biÆt ½µu l¡ chu¸n múc v¡ t­i sao l­i cÜ sú khŸc nhau nhõ thÆ?

TrÅn thúc tÆ viÎc xÆp thö tú chù cŸi v¡ d¶u tiÆng ViÎt cñng ½¬ bÙ sai lÎch khŸ nhiËu. Ch²ng h­n, danh sŸch cŸc vÙ ™y viÅn th¡nh ðy cða H¨i PhÝng hai khÜa g·n ½µy (½¯ng trÅn bŸo ½Ùa phõçng) ½õìc chî thÏch xÆp theo thö tú a, b, c nhõng ch× ½îng chù cŸi ½·u tiÅn, cÝn sau ½Ü l¹n læn hÆt c¨. Mèi ½µy nh¶t danh sŸch cŸc vÙ ‡­i biÌu Quâc hæi cða H¨i PhÝng cñng ½õìc bŸo An ninh H¨i PhÝng sâ 21, thŸng 8-1997 ghi l¡ xÆp theo thö tú a, b, c nhõng áng Hïng l­i ½öng trõèc b¡ H¡?

Tái cho r±ng nhùng v¶n ½Ë nhõ trÅn c·n ph¨i ½õìc quy ½Ùnh thâng nh¶t v¡ tuyÅn truyËn, phä biÆn ræng r¬i ½Ì ngõéi ViÎt Nam cÜ cç hæi viÆt ½îng chÏnh t¨ ViÎt Nam. Trong khi chõa thÌ ban h¡nh Luºt thÖ c·n thiÆt xµy dúng ngay mæt NghÙ ½Ùnh cða ChÏnh phð vË chÏnh t¨ tiÆng ViÎt v¡ ph¨i ½¯ng trÅn cŸc phõçng tiÎn tháng tin ½­i chîng, nh¶t l¡ Cáng bŸo, bŸo Nhµn Dµn v¡ T­p chÏ Ngán ngù v¡ ‡éi sâng.

Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI

Ngân hàng TMCP Hàng Hải Việt Nam, 2A Trần Quang Khải, Hải Phòng

Bài viết đăng trên Tạp chí Ngôn ngữ và ĐS số 1 (27) tháng 1-1998: