(ANVI) – Tự luận Hà Nội 05-6-2017
1. Chủ thể quan hệ dân sự:
1.1. Trước đây Bộ luật Dân sự năm 2005 quy định có hàng chục chủ thể tham gia quan hệ dân sự, bao gồm cá nhân, pháp nhân và các tổ chức, chủ thể khác không có tư cách pháp nhân. Nhưng Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định chỉ còn 2 loại chủ thể tham gia quan hệ dân sự là cá nhân và pháp nhân.
1.2. Điều 101 về “Chủ thể trong quan hệ dân sự có sự tham gia của hộ gia đình, tổ hợp tác, tổ chức khác không có tư cách pháp nhân”, Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định hộ gia đình, tổ hợp tác, doanh nghiệp tư nhân, văn phòng luật sư và các tổ chức khác không có tư cách pháp nhân thì không phải là chủ thể tham gia quan hệ dân sự. Do vậy, chủ thể tham gia xác lập, thực hiện giao dịch dân sự là các thành viên của hộ gia đình, tổ hợp tác, chủ doanh nghiệp tư nhân, trưởng văn phòng luật sư và các thành viên khác thuộc tổ chức không có tư cách pháp nhân.
1.3. Vì vậy, về nguyên tắc, việc quy định hộ gia đình, tổ hợp tác, doanh nghiệp tư nhân, văn phòng luật sư và các tổ chức khác không có tư cách pháp nhân không phải là chủ thể tham gia giao dịch tài khoản và vay vốn tại hai Thông tư số 32 và 39/2016/TT-NHNN của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước là không trái với quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015. Tuy nhiên, điều này mới chỉ mới đúng một nửa, tuy phù hợp với Bộ luật Dân sự năm 2015, nhưng lại trái ngược, vô hiệu hoá nhiều Luật khác.
2.1. Bộ luật Dân sự quy định về các chủ thể pháp lý và giao dịch dân sự, để áp dụng cho mọi quan hệ dân sự nói chung, bao gồm cả hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động. Tuy nhiên, hệ thống pháp luật không chỉ có Bộ luật Dân sự quy định về chủ thể và giao dịch dân sự. Có nhiều chủ thể (thực thể pháp lý) không phải là pháp nhân, nhưng cũng không đơn thuần là một cá nhân, mà là một tổ chức, gồm tập hợp một hoặc một số cá nhân, ví dụ như:
- Tổ hợp tác theo Luật Thương mại năm 1997, Luật Kế toán năm 2015;
- Nhóm trẻ, lớp mẫu giáo theo Luật Giáo dục năm 2005;
- Văn phòng luật sư theo Luật Luật sư năm 2006 (sửa đổi, bổ sung năm 2012);
- Quỹ đầu tư chứng khoán (một số loại) theo Luật Chứng khoán năm 2006 (sửa đổi, bổ sung năm 2010).
- Văn phòng giám định tư pháp theo Luật giám định tư pháp năm 2012;
- Hộ gia đình theo Luật Đất đai năm 2013;
- Doanh nghiệp tư nhân theo Luật Doanh nghiệp năm 2014;
- Hộ kinh doanh theo Luật Doanh nghiệp năm 2014;
- Văn phòng thừa phát lại theo Nghị quyết của Quốc hội năm 2015;
- Nhà thuốc theo Luật Dược năm 2016;
- Chùa, nhà thờ theo Luật Tín ngưỡng, tôn giáo năm 2016;
- Doanh nghiệp đấu giá tư nhân theo Luật Đấu giá năm 2016.
2.2. Cũng cùng được coi bản chất là cá nhân, nhưng rất nhiều quy định của pháp luật chỉ cho phép doanh nghiệp tư nhân, chứ cá nhân không được đầu tư kinh doanh. Chẳng hạn như khoản 1, Điều 10 về “Điều kiện của tổ chức, cá nhân kinh doanh bất động sản”, Luật Kinh doanh bất động sản năm 2014 quy định, doanh nghiệp tư nhân được kinh doanh bất động sản, còn cá nhân hay hộ kinh doanh, hộ gia đình không được kinh doanh bất động sản. Điểm b, khoản 1, “Điều 9 về “Các khoản chi được trừ và không được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế”, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2008 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2013) quy định các khoản chi từ 20 triệu đồng trở lên phải giao dịch thông qua ngân hàng mới được công nhận là khoản chi hợp pháp. Vì vậy, nếu ngân hàng không cho doanh nghiệp tư nhân giao dịch tài khoản thì gần như đồng nghĩa với việc phải xoá bỏ các doanh nghiệp tư nhân và nhiều thực thể pháp lý khác.
3. Giải pháp xử lý:
3.1. Pháp nhân có nhiều dạng khác nhau, bao gồm pháp nhân thương mại và pháp nhân phi thương mại, gồm cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế,… Tổ chức kinh tế lại bao gồm quỹ đầu tư, hợp tác xã, doanh nghiệp,… Doanh nghiệp lại bao gồm công ty hợp danh, công ty cổ phần, công ty TNHH. Công ty TNHH lại bao gồm công ty TNHH 1 thành viên, công ty TNHH 2 thành viên trở lên. Tương tự khi giao dịch với cá nhân, không nên hiểu một cách đơn giản, cứng nhắc, máy móc lả chỉ có 1 cá nhân là thể nhân hay cá thể. Cá nhân, ngoài là 1 cá nhân (thể nhân), còn có thể là một thực thể pháp lý mà thành viên bao gồm một hoặc một số cá nhân nhóm cá nhân như đã nêu tại Mục 2.1 nêu trên.
3.2. Khi giao dịch với pháp nhân thì đã chấp nhận nhiều tên gọi rất khác nhau, thì khi giao dịch với cá nhân cũng cần chấp nhận tương tự. Nếu cứ bắt phải giao dịch duy nhất với cá nhân là ông Nam hay bả Nữ, trong khi pháp luật định danh nhiều loại thực thể pháp lý khác nhau không phải là pháp nhân là không đúng và dù có đúng đi chăng nữa thì cũng không hợp lý. Chưa kể ngay chính Điều 344 Bộ luật Dân sự năm 2015 vẫn bắt buộc ngân hàng phải cho vay tín chấp đối với hộ gia đình nghèo, chứ không phải là đối với các cá nhân thành viên của hộ gia đình.
3.3. Vì vậy, cần phải giữ nguyên tên gọi các thực thể pháp lý theo quy định của pháp luật trong giao dịch, nhưng xử lý bản chất pháp lý với chúng như với cá nhân, chứ không phải như đương nhiên là các chủ thể dân sự như trước kia. Việc này vừa đúng với quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015, vừa hoàn toàn phù hợp với hàng nghìn đạo luật và văn bản dưới luật khác, đồng thời không gây ra sự xung đột, khó khăn, cản trở, vướng mắc gì cho khách hàng, ngân hàng và cá nhân, pháp nhân khác.
—————————–
Luật sư Trương Thanh Đức
ĐC: Công ty Luật ANVI, phòng 406, Tòa nhà Savina, số 1 Đinh Lễ, phố Tràng Tiền, quận Hoàn Kiếm, HN
FB: Trương Thanh Đức (www.facebook.com/LSTruongThanhDuc)
E-mail: duc.tt @anvilaw.com
Web: www.anvilaw.com
ĐT: 090.345.9070
Có thể nói, không có quy định nào cụ thể, rõ ràng, chặt chẽ, khắt khe hơn thủ tục tố tụng theo Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015, Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 và Luật Tố tụng hành chính năm 2015. Nhưng Toà án vẫn chấp nhận giải quyết tranh chấp hợp đồng mà chủ thể giao kết là doanh nghiệp tư nhân và chấp nhận vai trò của văn phòng luật sư trong quá trình tham gia tố tụng dân sự, hình sự và hành chính, dù chúng đều không có tư cách pháp nhân. Vậy tại sao lại xảy ra việc phủ nhận các chủ thể này vay vốn và giao dịch tài khoản với ngân hàng?