Thưởng Tết – niềm vui giảm sút vì thuế thu nhập cá nhân.
(DĐDN) – Mức thuế thu nhập cá nhân (TNCN) hiện đang gây bất hợp lý với người lao động, đặc biệt là trong bối cảnh chi phí sinh hoạt gia tăng, khiến khoản thưởng Tết trở nên ít ý nghĩa hơn.
Niềm vui bị giảm sút
Mỗi dịp Tết đến, thưởng Tết thường là một trong những nguồn tài chính quan trọng giúp người lao động đối phó với các chi phí sinh hoạt dịp lễ. Đây không chỉ là phần thưởng cho những nỗ lực trong suốt một năm làm việc mà còn là nguồn động viên tinh thần. Tuy nhiên, đối với không ít người lao động, niềm vui này không phải lúc nào cũng trọn vẹn. Mặc dù khoản thưởng Tết là một phần của thu nhập, nhưng việc bị đánh TNCN khiến số tiền thực nhận sau khi khấu trừ thuế giảm sút đáng kể.
Hệ thống thuế TNCN ở Việt Nam hiện nay áp dụng theo biểu thuế lũy tiến, nghĩa là người có thu nhập cao hơn sẽ phải chịu thuế suất cao hơn. Điều này vốn được thiết kế để đảm bảo công bằng giữa các nhóm thu nhập khác nhau. Tuy nhiên, thực tế là mức thuế suất này đã không còn phù hợp với điều kiện sống hiện tại, đặc biệt đối với những người có thu nhập trung bình tại các thành phố lớn.
Câu chuyện thuế thu nhập cá nhân lỗi thời luôn là vấn đề “nóng” trong mấy năm gần đây. Ảnh minh hoạ
Chúng ta có thể thấy rõ ràng rằng các mặt hàng tiêu dùng cơ bản như thực phẩm, xăng dầu, nhà ở… đều tăng mạnh trong những năm qua, khiến chi phí sinh hoạt của người lao động đã tăng gấp đôi, thậm chí gấp ba so với thời điểm quy định thuế TNCN được áp dụng. Thế nhưng việc vẫn áp dụng ngưỡng thuế cũ khiến nhiều người lao động thu nhập trung bình, vốn chỉ đủ sống qua ngày, vẫn bị đánh thuế giống như những người có thu nhập cao.
Điều này không chỉ làm giảm sút giá trị thực tế của khoản thưởng Tết mà còn tạo thêm áp lực tài chính trong bối cảnh chi phí cuối năm gia tăng. Người lao động, thay vì được thưởng xứng đáng cho những đóng góp của mình trong suốt một năm làm việc, lại phải đối mặt với việc phần lớn khoản thưởng bị khấu trừ vào thuế, khiến họ không còn đủ tiền để vui Tết, mà thậm chí phải tiết kiệm tối đa để chi tiêu cho các nhu cầu thiết yếu.
Đáng nói, vấn đề thuế TNCN không chỉ đơn thuần nằm ở mức thuế suất cao mà còn ở sự không hợp lý của ngưỡng chịu thuế lũy tiến và mức giảm trừ gia cảnh. Hiện nay, mức giảm trừ gia cảnh 4,4 triệu đồng/người phụ thuộc và ngưỡng chịu thuế tối thiểu 11 triệu đồng/tháng đã không còn phù hợp với mức sống hiện tại. Trong bối cảnh giá cả sinh hoạt tại các thành phố lớn đã tăng gấp đôi, thậm chí gấp ba so với thời điểm các quy định này được ban hành, thì mức giảm trừ gia cảnh và ngưỡng chịu thuế ấy đang trở nên lạc hậu và bất hợp lý.
Sự bất hợp lý này càng trở nên rõ rệt khi người lao động có thu nhập trung bình, vốn chỉ đủ để trang trải các chi phí cơ bản, lại phải chịu thuế TNCN như những người có thu nhập cao hơn. Việc không điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh cho phù hợp với thực tế sẽ tạo ra gánh nặng tài chính không cần thiết, khiến những gia đình đang vật lộn với chi phí sinh hoạt đắt đỏ không thể hưởng lợi từ khoản thưởng Tết hay các khoản thu nhập khác.
“Theo thống kê từ Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, mức thưởng Tết Nguyên đán Ất Tỵ năm 2025 bình quân là 7,72 triệu đồng/người, tăng 13% so với thưởng dịp Tết Nguyên đán Giáp Thìn năm 2024 – 6,85 triệu đồng/người.
Với bối cảnh này, nhiều chuyên gia cho rằng đã đến lúc chính sách thuế TNCN cần được điều chỉnh để phù hợp hơn với tình hình kinh tế và mức sống của người dân hiện nay.
Cần sớm cải cách hệ thống thuế TNCN
Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI đã chỉ ra một thực tế quan trọng trong việc áp dụng thuế TNCN đối với khoản thưởng Tết, đó là việc bất kể loại hình thưởng nào, từ tiền mặt, hiện vật hay các hình thức khác, đều phải chịu thuế. Điều này cho thấy một hệ thống thuế rõ ràng và nhất quán trong việc áp dụng cho tất cả các khoản thu nhập của người lao động. Tuy nhiên, vấn đề mà nhiều người lao động gặp phải chính là sự bất hợp lý khi thu nhập từ thưởng Tết bị đánh thuế cùng mức với các khoản thu nhập khác, bất chấp sự khác biệt về mục đích và tính chất của các khoản thưởng này.
Vị Luật sư này cho rằng, một trong những điểm cần xem xét kỹ hơn là tính hợp lý của việc tính thưởng Tết vào thu nhập chịu thuế. Khoản thưởng này thường được trao vào dịp cuối năm như một phần thưởng cho những nỗ lực trong suốt một năm làm việc. Nó không chỉ có ý nghĩa về mặt tài chính mà còn về mặt tinh thần, giúp người lao động trang trải chi phí trong dịp Tết. Việc thu thuế trên khoản tiền này có thể khiến người lao động cảm thấy ít được hưởng lợi từ những công sức đã bỏ ra. Ngoài ra, do mức thuế suất lũy tiến, những người có thu nhập cao hơn sẽ chịu mức thuế cao hơn, dù tiền thưởng Tết của họ có thể không cao hơn nhiều so với mức thu nhập hàng tháng.
Còn theo TS Nguyễn Ngọc Tú – chuyên gia về thuế cho rằng, chính sách thuế TNCN hiện nay phản ánh một thực tế không thể phủ nhận: hệ thống thuế chưa theo kịp với sự thay đổi mạnh mẽ của đời sống và thu nhập của người lao động, đặc biệt trong bối cảnh chi phí sinh hoạt tại các thành phố lớn tăng cao như hiện nay.
Theo ông Nguyễn Ngọc Tú “ngưỡng giảm trừ gia cảnh và biểu thuế lũy tiến đã lỗi thời” không chỉ về mặt kỹ thuật mà còn cả tính khả thi và công bằng của hệ thống thuế hiện tại. Mức giảm trừ gia cảnh 4,4 triệu đồng/người phụ thuộc và ngưỡng chịu thuế tối thiểu 11 triệu đồng/tháng đã được áp dụng từ nhiều năm trước, khi mà mức sống và chi phí sinh hoạt còn khác rất nhiều so với bây giờ.
Ngày nay, ở các đô thị lớn như Hà Nội hay TP.HCM, với mức lương trung bình, người lao động không chỉ phải chi trả cho các nhu cầu thiết yếu mà còn phải đối mặt với giá cả leo thang, đặc biệt là trong các lĩnh vực như nhà ở, y tế và giáo dục. Tuy nhiên, hệ thống thuế vẫn giữ nguyên các mức giảm trừ gia cảnh và ngưỡng thuế mà không điều chỉnh theo những thay đổi này, khiến cho thuế TNCN trở thành gánh nặng đối với người lao động có thu nhập trung bình.
TS Nguyễn Ngọc Tú cũng nhấn mạnh rằng biểu thuế lũy tiến hiện nay không còn phản ánh đúng mức sống của người lao động, điều này càng làm tăng sự bất bình đẳng trong xã hội. Việc thu thuế theo lũy tiến sẽ chỉ có ý nghĩa nếu các mức thuế và ngưỡng chịu thuế được thiết lập hợp lý, giúp người lao động có thể duy trì cuộc sống với mức thu nhập hợp lý mà không phải chịu sức ép quá lớn từ thuế.
Đồng quan điểm, PGS.TS Phạm Thế Anh – Trường Đại học Kinh tế quốc dân cũng cho rằng, việc tăng mức giảm trừ gia cảnh và thiết kế lại biểu thuế TNCN một cách hợp lý không chỉ phản ánh tính hợp lý trong chính sách thuế mà còn mở ra một hướng đi khuyến khích sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
Theo PGS.TS Phạm Thế Anh, việc giảm thuế cho người lao động không đồng nghĩa với việc ngân sách nhà nước sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực. Thực tế, khi người lao động có thu nhập thấp hoặc trung bình được giảm thuế, họ sẽ có thêm khả năng chi tiêu và tiết kiệm, qua đó tăng khả năng tiêu dùng và đầu tư vào các hoạt động sản xuất, kinh doanh. Đặc biệt, với những khoản thuế giảm, người lao động có thể chi trả cho các nhu cầu thiết yếu, gia tăng mức sống và khuyến khích tiết kiệm, đầu tư cho tương lai.
Hơn nữa, khi giảm thuế, người lao động sẽ cảm thấy công bằng hơn trong hệ thống thuế, từ đó gia tăng mức độ tuân thủ các quy định pháp luật, tránh tình trạng trốn thuế hoặc tìm cách tối ưu hóa thuế không hợp pháp. Điều này có thể giúp tăng cường hiệu quả thu thuế và cải thiện sự công bằng trong việc phân phối thu nhập và lợi ích giữa các tầng lớp trong xã hội.
Thực tế, nhiều nghiên cứu trên thế giới đã chỉ ra rằng các chính sách thuế hợp lý không chỉ thúc đẩy tiêu dùng và đầu tư mà còn làm tăng năng suất lao động, khi người lao động không phải lo lắng về gánh nặng thuế. Điều này sẽ dẫn đến sự phát triển bền vững của nền kinh tế và làm tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước trong dài hạn.
Vì vậy, việc cải cách hệ thống thuế TNCN, từ việc nâng cao mức giảm trừ gia cảnh đến việc thiết kế lại biểu thuế sao cho công bằng và hợp lý hơn với người lao động, không chỉ là một giải pháp giúp giảm bớt gánh nặng cho họ mà còn có thể mang lại lợi ích lâu dài cho nền kinh tế và ngân sách nhà nước.
Hằng Thy
————-
Diễn đàn Doanh nghiệp (Chính trị – Xã hội) 22-01-2025:
https://diendandoanhnghiep.vn/thuong-tet-niem-vui-giam-sut-vi-thue-thu-nhap-ca-nhan-10149364.html
(277/1.785)