(DĐDN) – Nhiều vần đề cần sửa đối đối với Luật Đất đai 2003 đã được các chuyên gia đưa ra khá gay gắt tại Hội thảo lấy ý kiến doanh nghiệp đối với Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi)” do VCCI và Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp tổ chức sáng nay (9/110) tại Hà Nội.

Dự kiến Dự thảo Luật này sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến vào kỳ họp thứ 4 tháng 10/2012 và thông qua tại kỳ họp tháng 05/2013.

Quá nhiều “kẽ hở”

Tại hội thảo, ông Vũ Xuân Tiền – Công ty tư vấn VFAM cho rằng, Luật Đất đai hiện hành có quá nhiều kẽ hở trong việc giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất. Những  kẽ hở của Luật cộng hưởng với nạn tham nhũng ngày càng nghiêm trọng ở nước ta đã là nguyên nhân của rất nhiều vụ khiếu nại, tố cáo kéo dài, vượt cấp đông người của người dân. Báo cáo tại kỳ họp của UBTV Quốc hội vừa qua cho thấy, số vụ khiếu nại, tố cáo về đất đai lên tới gần 70% trong tổng số các vụ việc khiếu nại, tố cáo thời gian qua. Hơn nữa, tỷ lệ các vụ khiếu nại, tố cáo đúng đã lên tới gần 70%. Theo ông Tiền, điều đó là “rất bất bình thường”.

Toàn cảnh hội thảo

Ông Tiền nhận định, nguyên nhân quan trọng nhất của tình trạng đó là chúng ta đã đánh giá không đúng tầm quan trọng của việc thu hồi đất. Luật Đất đai hiện hành đã cho phép sử dụng quá giới hạn biện pháp thu hồi đất bằng quyết định hành chính. Theo ông Tiền, Thu hồi đất của nông dân để chuyển giao dưới các hình thức khác nhau cho mục đích công cộng, lợi ích quốc gia, phát triển kinh tế không đơn thuần là công việc mang tính hành chính. Đó là vấn đề vô cùng quan trọng có liên quan đến hàng loạt vấn đề về kinh tế, chính trị và xã hội. Ở một quốc gia mà nông dân chiếm gần 80% dân số như ở nước ta, vấn đề đó lại càng quan trọng hơn.

Đồng quan điểm trên, ông Phạm Sỹ Liêm – Tổng hội Xây dựng Việt Nam cho rằng: “Dự thảo hình như cho rằng sở dĩ có nhiều khiếu nại tố cáo là do cách tổ chức thực hiện có thiếu sót chứ về quan điểm, chủ trương và chính sách thì không có vấn đề gì. Tôi cho rằng hoàn toàn không phải như vậy, mà là do sai lầm cả về quan điểm, chủ trương và cách thực hiện”.

Theo ông Liêm, luật nước ta dùng từ “thu hồi” có lẽ để chứng tỏ đất thuộc sở hữu toàn dân trước đây đã giao cho bên sử dụng, nay toàn dân cần thì ‘thu hồi’ lại, thế nhưng trên thực tế thì đâu chỉ có việc thu hồi riêng đất mà còn cả tài sản của công dân hay của tập thể gắn liền với đất. Tham khảo thông lệ quốc tế, không thể xem đây là công việc của đại diện sở hữu toàn dân mà phải là công việc quản lý nhà nước.

Ông Trương Thanh Đức – Giám đốc Công ty Luật ANVI, cũng nêu ra một số “kẽ hở” như: Điều 52 về “Thu hồi đất do vi phạm pháp luật đất đai” liệt kê 8 trường hợp thu hồi đất do vi phạm pháp luật nhưng vẫn không rõ và không hợp lý, dẫn đến không thực thi được trên thực tế. Chẳng hạn điểm a, khoản 1, quy định thu hồi trong trường hợp “Sử dụng đất không đúng mục đích” là quá chung chung. Nếu đất trồng lúa, mà bị sử dụng vào việc trồng cây hằng năm khác, thì cũng là trái mục đích, tuy nhiên khó có thể liệt vào trường hợp bị thu hồi. Ngược lại, đất trồng cây hằng năm khác hoặc trồng cây lâu năm, mà sử dụng vào mục đích trồng lúa thì cũng là trái mục đích. Tuy nhiên, nó không đáng bị cấm mà thậm chí còn được khuyến khích chuyển đổi mục đích.

Ông Đức cũng khẳng định, việc thu hồi đất trong trường hợp không sử dụng đất trong một thời hạn nhất định cũng còn nhiều điểm không hợp lý…

Nên thay cơ chế thu hồi đất

Để giải quyết vấn đề trên, ông Vũ Xuân Tiền kiến nghị, nên thay thế việc thu hồi đất bằng cơ chế trưng mua quyền sử dụng đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, phát triển kinh tế. Ngoài ra, việc thu hồi đất bằng quyết định hành chính chỉ thực hiện trong những trường hợp sau: Do vi phạm pháp luật đất đai, do chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật hoặc tự nguyện, do việc trưng mua không thực hiện được theo Điều 17 Luật trưng mua, trưng dụng tài sản.

Ông Phạm Sỹ Liêm cũng đề nghị thay “chế độ thu hồi đất” bằng “chế độ trưng mua đất vì lợi ích công cộng”, và xác định rõ nội hàm của lợi ích công cộng.

LS Trương Thanh Đức thì cho rằng, nên thay cơ chế thu hồi đất bằng cơ chế đánh thuế hoặc nộp phạt đối với đất để hoang hoá, lãng phí, không sử dụng đúng mục đích. Chỉ những trường hợp nào vi phạm nghiêm trọng, phá vỡ quy hoạch hoặc an ninh, môi trường thì mới thu hồi, nhất là đối với đất đã phải trả tiền tương tự như mua tài sản.

Ông Lê Thanh Sơn – Văn phòng Luật sư AIC đưa ra hai cơ chế đối với việc thu hồi đất. Thứ nhất: Nhà nước thu hồi đất trong trường hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng an ninh, vì lợi ích quốc gia. Khi nhà nước thu hồi trong trường hợp này thì phải bồi thường tài sản cho cá nhân, tổ chức phù hợp với giá thị trường. Thứ 2: Đối với các dự án sản xuất kinh doanh phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất thì nhà đầu tư được quyền tự thỏa thuận với người sử dụng đất để thực hiện dự án của mình. Tuy nhiên, trên thực tế, khi áp dụng cơ chế này cũng còn tồn tại một số khó khăn liên quan đến việc thỏa thuận để giải phóng mặt bằng khi còn một số ít chủ sử dụng đất và nhà đầu tư không thống nhất được giá đền bù đất dẫn đến dự án bị đình trệ. “Tôi đồng ý với một số ý kiến cho rằng nếu chủ đầu tư thỏa thuận chuyển nhượng được từ 80% diện tích đất làm dự án trở lên mà không thỏa thuận được phần đất còn lại thì Nhà nước hỗ trợ nhà đầu tư bằng cách thu hồi phần đất còn lại với giá bồi thường bằng giá thỏa thuận cao nhất hoặc phù hợp với giá thị trường do đơn vị tư vấn độc lập thẩm định.” – ông Sơn nói.

Hồ Hường

—————

Diễn đàn Doanh nghiệp 09-10-2012: