Luật hóa quyền thu giữ tài sản bảo đảm của tổ chức tín dụng: Giải pháp căn cơ để xử lý nợ xấu.
(BĐS) – Việc luật hóa quyền thu giữ tài sản bảo đảm được đánh giá là cần thiết, góp phần giải quyết vấn đề nợ xấu và ổn định dòng vốn trong nền kinh tế. Tuy nhiên, cần đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng trong quá trình triển khai để tránh lạm quyền.
Cần thiết luật hóa quyền thu giữ tài sản bảo đảm
Thảo luận về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng, đại biểu Nguyễn Thị Sửu (Đoàn ĐBQH TP.HCM) cho rằng, dự thảo luật, với các quy định về xử lý nợ xấu tại Điều 198a – quyền thu giữ tài sản bảo đảm, 198b – xử lý tài sản bị kê biên và 198c – hoàn trả tài sản là vật chứng hoặc tang vật hành chính, là bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động của tổ chức tín dụng. Bà đánh giá cao tính minh bạch của các quy định, giúp tổ chức tín dụng xử lý nợ xấu hiệu quả, từ đó hỗ trợ khơi thông dòng vốn và bảo vệ nguồn lực tài chính quốc gia.
Cũng nêu quan điểm về quyền thu giữ tài sản bảo đảm, đại biểu Thái Quỳnh Mai Dung (Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Phúc) đánh giá, việc xử lý tài sản đảm bảo không chỉ là câu chuyện giữa tổ chức tín dụng và người vay, mà còn liên quan trực tiếp đến quyền lợi của người gửi tiền. Hiện tiền gửi của dân cư lên tới khoảng 7,3 triệu tỷ đồng, đây là nguồn lực chủ yếu để tổ chức tín dụng cấp vốn cho nền kinh tế. Nếu nợ xấu không được giải quyết, tổ chức tín dụng sẽ khó hoàn trả đúng hạn cho người gửi tiền, từ đó ảnh hưởng đến an ninh tài chính – tiền tệ và trật tự xã hội.
Bà Mai Dung cho rằng, việc luật hóa các quy định về thu giữ tài sản bảo đảm là cần thiết, kế thừa từ thực tiễn Nghị quyết 42/2017/QH14, đồng thời bổ sung trình tự thủ tục rõ ràng, có giám sát, tránh lạm dụng.
Nợ xấu có xu hướng gia tăng trong quý đầu năm 2025. (Ảnh minh họa)
Trên thực tế, Luật Các tổ chức tín dụng (2024) đã luật hóa một phần nội dung của Nghị quyết 42, góp phần tháo gỡ điểm nghẽn trong quá trình thu hồi nợ xấu như xử lý tài sản đảm bảo là dự án bất động sản; phân bổ lãi dự thu, chênh lệch khi bán khoản nợ xấu của tổ chức tín dụng, tổ chức mua bán, xử lý nợ. Tuy nhiên, vẫn còn một số nội dung quan trọng chưa được luật hóa, trong đó có quyền thu giữ tài sản bảo đảm (trừ quy định về việc chuyển tiếp tại khoản 6 Điều 210 Luật Các tổ chức tín dụng).
Trong bối cảnh nợ xấu liên tục tăng nhanh tại nhiều ngân hàng, việc luật hóa quy định về thu giữ tài sản bảo đảm được đánh giá là cấp thiết.
Khảo sát báo cáo tài chính quý I/2025 của nhóm ngân hàng quốc doanh, tỷ lệ nợ xấu có xu hướng tăng mạnh. Trong đó, BIDV là ngân hàng có mức tăng trưởng nợ xấu cao nhất, lên tới 37%, tỷ lệ nợ xấu tính đến cuối tháng 3/2025 là 1,89%, tăng so với mức 1,41% hồi đầu năm. Trong khi đó, tại Vietcombank, tỷ lệ nợ xấu trong 3 tháng đầu năm tăng từ 0,95% lên 1,03%; VietinBank tăng từ 1,24% lên 1,55%.
Về phía nhóm ngân hàng tư nhân, các ngân hàng lớn cũng ghi nhận tỷ lệ nợ xấu tăng đáng kể. Đơn cử như Techcombank, tỷ lệ nợ xấu tính đến ngày 31/3/3025 là 1,23%; MBBank là 1,84%. Đáng chú ý, nhiều ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu vượt ngưỡng 3% như Saigonbank, BVBank, VIB…
Chia sẻ về tình hình nợ xấu, tại Đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2025, ông Nguyễn Đức Vinh – Tổng Giám đốc VPBank cho biết, nợ xấu năm nay sẽ thể hiện rõ trong nửa đầu năm. Theo đó, phần lớn nguyên nhân là do các khoản vay bất động sản được tái cơ cấu trong năm 2024, sang năm 2025 đã hết thời gian cơ cấu.
Xây dựng cơ chế rõ ràng, tránh lạm quyền
Đánh giá về tác động của việc luật hóa quyền thu giữ tài sản bảo đảm cũng như các điều khoản khác trong Nghị quyết 42, chuyên gia phân tích của Chứng khoán VNDirect nhận định, việc này có thể giúp giảm tỷ lệ nợ xấu ngành ngân hàng xuống dưới 3%, so với mức 4,3% toàn ngành tính đến tháng 1/2025.
Việc luật hóa Nghị quyết 42 trong dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) góp phần thúc đẩy quá trình thu hồi nợ xấu để bảo vệ người gửi tiền. Đồng thời, khi nợ xấu được đẩy lùi, dòng vốn tín dụng sẽ được khơi thông, hoạt động cho vay tại các tổ chức tín dụng trở nên lành mạnh hơn, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận với nguồn vốn dễ dàng hơn.
Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cũng khẳng định: “Việc luật hóa Nghị quyết 42 không chỉ giúp các tổ chức tín dụng xử lý tài sản đảm bảo của các khoản nợ xấu mà còn khơi thông dòng vốn bị ách tắc trước đây. Khi nợ xấu được xử lý, tổ chức tín dụng sẽ có thêm nguồn lực để luân chuyển vốn, đáp ứng nhu cầu vay vốn của khách hàng. Đồng thời, việc giảm nợ xấu cũng giúp các tổ chức tín dụng giảm áp lực trích lập dự phòng rủi ro, từ đó tạo điều kiện để giảm lãi suất cho vay, mang lại lợi ích cho cả doanh nghiệp và người vay”.
Tuy nhiên, để các quy định phát huy hiệu quả tốt nhất, cần phải đảm bảo công khai, minh bạch, tránh lạm quyền và có sự phối hợp với chính quyền địa phương. Theo đó, đại biểu Nguyễn Hải Nam (Đoàn ĐBQH TP. Huế) cho rằng, khi thực hiện quy định này cần bảo đảm tính nhân văn, nhân quyền theo đúng Điều 106 của Hiến pháp vì trong thực tế cũng có những trường hợp có gia cảnh thật sự khó khăn.
Trong khi đó, đại biểu Trần Anh Tuấn (Đoàn ĐBQH TP.HCM) đề nghị bổ sung quy định cho phép tổ chức tín dụng chủ động phối hợp với chính quyền địa phương và công an cấp xã ngay từ đầu nếu đánh giá được khả năng bên giữ tài sản không hợp tác, nhằm hạn chế tối đa các tình huống mất an ninh trật tự khi tiến hành thu giữ tài sản.
Luật sư Trương Thanh Đức – Giám đốc Công ty Luật ANVI, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) đánh giá, Điều 198a tại Dự thảo giúp luật hóa quyền thu giữ tài sản bảo đảm, trong khi vẫn đặt ra các điều kiện chặt chẽ: tài sản không đang bị tranh chấp, không bị kê biên, hợp đồng bảo đảm có thỏa thuận rõ ràng, thông báo trước 15 ngày… Những quy định này giúp cân bằng giữa quyền của chủ nợ và quyền lợi hợp pháp của bên bảo đảm.
“Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, quyền thu giữ không đồng nghĩa là ngân hàng muốn thu giữ lúc nào cũng được, nhất là khi đang có tranh chấp. Nếu tài sản đang có tranh chấp thực sự, hoặc người giữ tài sản không đồng thuận bàn giao, thì ngân hàng không thể đơn phương thu giữ mà vẫn phải xử lý qua tòa. Điều này cũng đã được Bộ luật Dân sự 2015 quy định. Vì vậy, bản thân ngân hàng phải hành xử rất chuyên nghiệp, có quy trình nội bộ minh bạch và phải được kiểm soát chặt chẽ để không bị lạm dụng”, Luật sư Trương Thanh Đức nói./.
Ngọc Trâm
————-
Bất động sản (Chính sách & Cuộc sống) ngày 03-6-2025:
(210/1.423)