(DĐDN) – Luật Cạnh tranh có nhiệm vụ là đảm bảo nguyên tắc tối thượng của kinh tế thị trường cạnh tranh bình đẳng, chống độc quyền và giám sát các liên minh trong kinh doanh.
Dự thảo Luật Cạnh tranh (sửa đổi) theo dự kiến được Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ tư vào tháng 10/2017 và thông qua tại Kỳ họp thứ Năm vào tháng 5/2018. VCCI tổ chức Hội thảo lấy ý kiến DN về Luật Cạnh tranh (sửa đổi) tại Hà Nội, Đà Nẵng và TP HCM các ngày 10/05, 11/05, 12/05.
Kết quả kiểm toán 27 dự án BOT giao thông được Kiểm toán Nhà nước báo cáo trong tháng 2/2017 cho thấy, 26 dự án chỉ định thầu. Trong khi đó, dự án BOT thuộc diện phải đấu thầu rộng rãi. Cao tốc Hà Nội – Bắc Giang một trong những dự án được hưởng nhiều ưu đãi từ cơ chế chỉ định thầu. Ảnh: Trọng Đảng.
Không thể bình đẳng vì độc quyền và thân hữu
Số liệu của Bộ Công Thương cho biết, 12 năm thực thi Luật Cạnh tranh 2004, trung bình cơ quan quản lý điều tra, xử lý khoảng 40 vụ/năm liên quan đến cạnh tranh không bình đẳng. Tuy nhiên, trên thực tế, cạnh tranh không bình đẳng vẫn luôn là câu chuyện khiến nhiều DN bức xúc.
Có thể nói rằng sau 12 năm thi hành, người dân, DN và xã hội vẫn chưa thấy và đo được tác dụng thực sự nào của Luật Cạnh tranh. Số lượng các đơn khiếu nại nộp lên và số lượng các vụ việc đã được Cục Quản lý cạnh tranh của Bộ Công Thương giải quyết chưa thể nói lên được thực trạng của vấn đề.
Điều mà người dân và DN luôn cảm thấy ấm ức trong thời gian qua đó là sự thiếu hiệu quả về chống độc quyền, đặc biệt là độc quyền của khu vực DNNN. Chuyên gia kinh tế TS Lê Đăng Doanh cho rằng, cần làm rõ yêu cầu về kinh tế – kỹ thuật nào đòi hỏi phải “độc quyền nhà nước” và độc quyền như vậy có thực sự đem lại hiệu quả cao và lợi ích cho người dân. Trong kinh tế thị trường, cạnh tranh theo pháp luật là động lực thúc đẩy sáng tạo, năng động, hiệu quả, giúp sàng lọc những DN kém hiệu quả. Vì vậy, càng hạn chế các lĩnh vực độc quyền thì nền kinh tế phát triển càng năng động. Nếu cần độc quyền thì nhất thiết phải có giám sát.
Tiếp đến là cạnh tranh không lành mạnh giữa các DN dựa vào các mối quan hệ phi thị trường như chi phí không chính thức hay quan hệ thân hữu. Theo một số điều tra của VCCI gần đây, chi phí không chính thức mà các DN phải bỏ ra vẫn không hề giảm. Vẫn có tới hơn 40% DN thừa nhận có dùng chi phí không chính thức trong các hoạt động kinh doanh, thuế… Trong khi để có được cạnh tranh lành mạnh thì nguyên tắc đầu tiên cũng là loại bỏ được các chi phí không chính thức.
Tạo sức nặng từ cơ quan thực thi
Để giải quyết vấn đề chống độc quyền trong Luật Cạnh tranh sửa đổi, Luật sư Nguyễn Tiến Lập- Văn phòng LS NHQuang&Cộng sự, Trọng tài viên VIAC cho rằng, Luật Cạnh tranh sửa đổi cần hướng tới thực hiện hai nhiệm vụ chủ yếu, đó là chống độc quyền và giám sát các liên minh trong kinh doanh cho mục đích căn bản và trực tiếp là bảo vệ tự do cạnh tranh. Đối với chống độc quyền, ngoài sự ngăn cấm các hành vi “độc quyền hóa” (hay tập trung kinh tế) một cách cố ý và chủ động nhằm giảm thiểu hay loại trừ cạnh tranh, cũng cần kiểm soát chặt chẽ cả các DN trở thành độc quyền một cách tự nhiên do điều kiện khách quan hoặc các yếu tố ngẫu nhiên.
Về cơ chế thực thi Luật Cạnh tranh, việc kiểm soát chống độc quyền và hình thành các liên minh nhằm cản trở cạnh tranh tự do luôn luôn là sự thách thức đối với các cơ quan quản lý nhà nước. Nhiệm vụ này đòi hỏi các năng lực chuyên môn đặc biệt của lực lượng cán bộ thừa hành cũng như các thẩm quyền pháp lý đặc thù.
Dự thảo Luật Cạnh tranh sửa đổi đã xây dựng một cơ quan duy nhất thực thi pháp luật cạnh tranh, thực hiện cả nhiệm vụ điều tra và xử lý đối với các vụ việc cạnh tranh trực thuộc Chính phủ thay vì đặt ở Bộ Công Thương như hiện nay. Lý do được đưa ra do địa vị pháp lý trực thuộc Bộ Công Thương chưa đảm bảo vị thế của cơ quan quản lý cạnh tranh trong điều tra, xử lý vụ việc cạnh tranh, đồng thời gây quan ngại cho cộng đồng DN và xã hội về tính độc lập, khách quan, do Bộ Công Thương là Bộ chủ quản của nhiều DN, tập đoàn lớn của Nhà nước.
Tuy nhiên, một nguyên lý được các chuyên gia kinh tế đồng tình đó là bảo đảm quyền khởi kiện của các bên. Theo đó, Luật Cạnh tranh sửa đổi cần trao quyền cho các bên hưởng lợi cũng như bị hại, bao gồm DN và người tiêu dùng, tạo điều kiện để nhóm đối tượng này được khởi kiện tư pháp chống lại các hành vi cản trở cạnh tranh tự do và lành mạnh.
Luật sư Trương Thanh Đức – Cty Luật ANVI, Trọng tài viên VIAC cho rằng, việc khuyến khích cạnh tranh đồng nghĩa với việc chống lại những hành vi cạnh tranh không lành mạnh, cạnh tranh sai luật. Vấn đề chính là hiệu quả của các phán quyết tư pháp.
Bá Tú
———–
Diễn đàn Doanh nghiệp (Pháp luật) 10-5-2017:
http://enternews.vn/canh-tranh-dau-voi-doc-quyen-110428.html
(50/1.023)