(TT) – Nhiều chuyên gia cho rằng các nhà đầu tư BOT ở Việt Nam khi thực hiện dự án không cần kinh nghiệm, vốn, bởi hầu hết kinh phí đều nhận được sự hỗ trợ tích cực từ phía các ngân hàng.

Hệ lụy được báo trước

Tại Tọa đàm khoa học Các dự án BOT – Chính sách và Giải pháp, Luật sư Nguyễn Tiến Lập, trọng tài viên của Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam cho biết đã quan sát BOT từ năm 1998 và đoán được hệ lụy xảy ra từ các dự án BOT. Đó là tại thời điểm Việt Nam có nghị định đầu tiên về BOT.

Theo ông Lập, hiện nay báo chí, các cơ quan chức năng đang quan tâm đến một số dự án BOT. Dù vậy nhiều khuất tất tồn trọng trong các dự án BOT chưa được lật mở. Ông Lập khẳng định: “Hiện nay PPP của chúng ta khá đơn giản, phiến diện, thiếu bài bản và không đúng bản chất. Điều này dẫn đến việc người dân phản đối”.

Luật sư Nguyễn Tiến Lập.

Vấn đề sâu sắc hơn, và rất ít được đề cập tới là việc người dân và các doanh nghiệp vận tải không được tham vấn ý kiến tại các dự án BOT. Bộ phận này chính là những người có đóng góp trực tiếp đến thành bại của các dự án, nhưng lại bị CĐT và các cơ quan chức năng bỏ qua. Theo đó, tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội chính vì vậy mới có chuyện phản đối gay gắt tại các trạm BOT như thời gian qua.

Nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho rằng hiện nay có việc các CĐT dự án BOT giao thông chỉ cải tạo mặt đường quốc lộ một cách sơ sài nhưng thu phí bằng xây mới, đây là điều phí lý vì những con đường đó vốn có mục đích ban đầu là để phục vụ người dân. “Ở Việt Nam, đầu tư BOT kiểu gì cũng lãi. Cuối cùng người dân nghèo bao giờ cũng phải thua thiệt nhiều nhất. Bởi BOT sẽ tác động đến hàng hóa, dịch vụ..”.

CĐT BOT trong nước không sòng phẳng

Ông Nguyễn Nam Cường, nguyên Tổng lãnh sự quán Việt Nam tại Lào khẳng định BOT đang trở thành một mảnh đất màu mỡ đối với nhóm quan hệ thân hữu.

“Tay không bắt giặc” là cách mà ông Cường dẫn dắt khi đề cập đến vấn đề BOT, theo ông Cường, CĐT thực ra không cần kinh nghiệm, không cần quá nhiều vốn mà vẫn có thể triển khai các dự án. “Tại quốc lộ 5, có người nói rằng đi đón con xong đi ăn phở cũng 4 lần qua trạm cũng phải trả tiền BOT. Đây là điều vô lý mà chỉ có ở Việt Nam”.

Vị này cho biết hiện nay có tình trạng khi thực hiện các dự án BOT, nhà đầu tư và cơ quan có thẩm quyền phớt lờ quyền lợi và ý kiến của của nhân dân. Nguyên Tổng lãnh sự quán Việt Nam tại Lào nói rằng người dân phản ứng tại các trạm BOT Cai Lậy, quốc lộ 5 là đúng. Bởi họ đã nộp phí bảo trì đường bộ và không ai biết sẽ bị thu phí đến bao giờ.

Ở Lào không có trạm BOT giao thông mà các dự án BOT chủ yếu là lưới điện, “Họ quy hoạch điện trong các thành phố đâu ra đấy, rất văn minh không giống ở Việt Nam”, ông Cường nói. Còn tại vùng Đông Bắc Thái Lan, cả 18 tỉnh thuộc khu vực này không có trạm BOT nào dù đường giao thông nước này tốt hơn nhiều lần so với Việt Nam. Thỉnh thoảng họ bảo dưỡng, sửa chữa nhưng không thu phí.

Đồng quan điể với ông Nguyễn Nam Cường, Luật sư Trương Thanh Đức, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam cũng cho rằng khi muốn thực hiện các dự án BOT, nhà đầu tư chỉ lo “đặt gạch” làm sao vào được dự án là xong. Vấn đề vốn chủ yếu là nhà nước và các ngân hàng lo.

Như dự án cao tốc Hà Nội – Hải Phòng, CĐT chỉ phải lo hơn 10% vốn, còn lại là vay ngân hàng, đây chính là khởi nguồn cho sự méo mó nền kinh tế.

Ông Đức khẳng định hiện nay luật thoáng đến mức Bộ GTVT, tỉnh có thể ủy quyền cho UBND các quận, huyện ký hợp đồng BOT với chủ đầu có tổng mức đầu tư hàng trăm tỷ đồng. Sở dĩ có chuyện đó vì dự án BOT không có rủi ro về vốn gốc, vốn lái nên chỉ cần “đặt gạch” vào dự án là xong.

Theo luật sư Đức, những dự án BOT hiện nay chủ yếu là do chỉ định thầu, trong khi để khách quan thì phải tổ chức đấu thầu. Tuy nhiên rắc rối lại xảy ra vì nghi ngại khi đấu thầu lại xuất hiện toàn ‘quân xanh – quân đỏ’. Lúc đó đấu thầu lại là công cụ để hợp thức hóa chỉ định thầu một cách trót lọt và êm xuôi.

Sau khi đã vào được dự án, nhà đầu tư lại tiếp tục chọn nhà thầu bằng phương pháp chỉ định. Họ đưa ra chi phí càng cao càng tốt để kéo dài thời gian thu phí. Thế nên mới có chuyện sau khi kiểm tra, các cơ quan chức năng đã giảm được hơn 100 năm thu phí ở các dự án PPP trên cả nước.

Những luận điểm trên cho thấy một thực tế rằng CĐT các dự án BOT trong nước đang thiếu công bằng với túi tiền của người dân, do đó những phản ứng tiêu cực nhằm phản đối tại các trạm thu phí là khó có thể tránh khỏi.

 Vũ Khoa

————————————————–

Thương trường (Tin tức) 08-9-2017:

http://thuongtruong.com.vn/ton-dong-nhieu-khuat-tat-trong-cac-du-an-bot-4465.html

(303/1.031)