(TADN) – Phiên tòa sơ thẩm vụ án hình sự xảy ra tại Ngân hàng Đại dương (OceanBank) đã khép lại, nhưng vụ án chưa kết thúc, vì còn giai đoạn 2 với nhiều nội dung cần xem xét lại và làm rõ. Một trong những nội dung đó là Tòa án đề nghị Chính phủ xem xét lại việc mua lại một số tổ chức tín dụng (trong đó có OceanBank) cho phù hợp với các quy định của pháp luật hiện hành.
Sau hơn một tháng xét xử sơ thẩm, TAND tp Hà Nội đã tuyên bản án sơ thẩm với mức án cao dành cho cựu Tổng giám đốc OceanBank Nguyễn Xuân Sơn mức tử hình; cựu Chủ tịch HĐQT OceanBank án tù chung thân; 49 đồng phạm khác nhận mức án từ 22 năm tù tới 24 tháng cải tạo không giam giữ. Bản án còn tuyên về trách nhiệm dân sự của các bị cáo.
Bị cáo Hà Văn Thắm
Ba ngân hàng 0 đồng
Khi tuyên án với 51 bị cáo của vụ án này, HĐXX đã kiến nghị xử lý nhiều vấn đề ở giai đoạn tiếp theo. Trong đó có vấn đề kiến nghị Chính phủ xem xét, đánh giá lại việc mua lại một số tổ chức tín dụng, trong đó có OceanBank, cho phù hợp với các quy định của pháp luật hiện hành. Kiến nghị này khiến dư luận quan tâm đến câu chuyện Ngân hàng nhà nước (NHNN) mua lại với giá 0 đồng ba Ngân hàng thương mại cố phần là Ngân hàng Xây dựng (VNCB), Ngân hàng Đại dương (OceanBank) và Ngân hàng Dầu khí toàn cầu (GP.Bank).
Các thương vụ đặc biệt này nằm trong chương trình tái cơ cấu các tổ chức tín dụng. Những ngân hàng âm vốn, không thể khắc phục bị NHNN mua lại bắt buộc toàn bộ cổ phần với giá 0 đồng.
Ngân hàng đầu tiên bị NHNN mua lại 0 đồng là VNCB vào ngày 2/2/2015. Tiền thân của VNCB là Ngân hàng Đại Tín (TrustBank). Tại thời điểm cuối năm 2012, Dầu khí Việt Nam (PVN), Công ty TNHH VNT và Tập đoàn Đại Dương, mỗi doanh nghiệp chiếm 20%, và Công ty cổ phần Đầu tư và Xây dựng Sông Đà chiếm 6,65%…
Trường hợp thứ ba là GP.Bank, bị mua lại 0 đồng từ ngày 7/7/2015. Theo báo cáo kiểm toán thì tính đến ngày 2/4/2015, tổng số lỗ lũy kế của ngân hàng này là 12.280 tỉ, âm vốn chủ sở hữu 9.195 tỉ đồng, tỷ lệ nợ xấu lên đến 45,37%. Trước khi bị mua lại, cổ đông là pháp nhân nắm giữ khoảng 27% cổ phần ngân hàng, có hai tổ chức nắm giữ trên 5% cổ phần là Công ty cổ phần quản lý Quỹ đầu tư FPT và Công ty chứng khoán của một ngân hàng TMCP quốc doanh, còn lại chủ yếu liên quan đến nhóm nhà đầu tư của ông Tạ Bá Long – Chủ tịch HĐQT và ông Đoàn Văn An – Phó Chủ tịch HĐQT.
Căn cứ xác định lỗ có đúng không?
Ông Nguyễn Văn Bình, nguyên Thống đốc NHNN cho biết: Từ cuối năm 2011, NHNN đã phát hiện ra những bất ổn tại OceanBank, NHNN đã tạo điều kiện và cơ hội để họ khắc phục. Tuy nhiên, qua hai lần thanh tra thấy các sai phạm không khắc phục được mà còn nghiêm trọng hơn, do đó NHNN phải dùng biện pháp quyết liệt để xử lý ngân hàng này, cũng như ngăn chặn khả năng rủi ro lan ra hệ thống.
Câu hỏi được nhiều người đặt ra là tại sao lại mua với giá 0 đồng, căn cứ nào để ra con số 0 đồng, TS Nguyễn Xuân Nghĩa, chuyên gia ngân hàng giải thích rằng NHNN đã mời các công ty định giá độc lập đến định giá ngân hàng, khi nợ xấu vượt 2 đến 3 lần vốn tự có thì ngân hàng không còn giá trị. Với câu hỏi vì sao NHNN mua chứ không phải ngân hàng ngoại thương mua, ông Nghĩa nói: “Những ngân hàng bệnh tật không chỉ mập mờ trong báo cáo chất lượng tài sản, mà họ còn rất kiêu, cho rằng tài sản của họ đáng giá ngàn vàng… NHNN cần phải ra tay để chấm dứt trò mặc cả, chây ì, coi thường quá trình phục hồi kinh tế toàn quốc gia”.
Tuy nhiên ông Trương Văn Phước, Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia nhận định khác. Ông Phước cho rằng khái niệm 0 đồng mà chúng ta đưa ra quá vắn tắt, thị trường không hiểu. Hệ thống văn bản pháp luật của chúng ta chưa có văn bản qui phạm pháp luật nào qui định rõ khái niệm 0 đồng. Việc NHNN mua lại toàn bộ cổ phiếu hiện hữu của các cổ đông vì âm vốn chứ không phải mua lại ngân hàng. Đồng thời ông Phước cũng nhận định thẳng thắn: “Việc phục hồi các ngân hàng 0 đồng là trong tầm tay. Các ngân hàng trong diện 0 đồng lỗ mấy chục ngàn tỉ là sai. Việc có thông tin ấy là có lỗi của NHNN khi đưa tin không rõ ràng. Thực tế, giá trị tài sản của tài sản bảo đảm đã không được nhìn nhận trên cơ sở của tính sở hữu hợp pháp tài sản đó” (Theo báo Dân trí ngày 24/10/2015).
Ông Trương Văn Phước
Như vậy, trong hai chuyên gia trên đây đã cho thấy một bất cập là thông tin về mức độ lỗ hàng chục ngàn tỉ là không đúng sự thật, do đó các ngân hàng mặc cả, không đồng tình với giá 0 đồng là có cơ sở, có căn cứ thực tế chứ không chỉ là thái độ kiêu hay trây ì.
Tại Diễn đàn phát triển kinh tế Việt Nam năm 2016, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đã có kế hoạch mua lại một ngân hàng đó và giới thiệu các đối tác khác hỗ trợ Việt Nam xử lý nợ xấu và các ngân hàng thương mại yếu kém. Chắc chắn khi đó, giá trị thực tế của ngân hàng 0 đồng sẽ được đánh giá khách quan, chính xác hơn, và đó sẽ là con số dương đáng kể. Chuyên gia kinh tế Đinh Thế Hiển cho hay, ở nước ngoài, có những công ty phá sản hay thua lỗ triền miên vẫn có người mua lại với giá rất cao, tùy vào sự nhận diện của nhà đầu tư. Ông cho rằng, một số ngân hàng Việt Nam có thể đạt được điều này, chặng hạn OceanBank, DongA Bank…
Vấn đề đặt ra, vậy thì thực chất tài sản còn lại của ba ngân hàng bị mua 0 đồng là bao nhiêu, nếu được thanh tra, kiểm toán một cách công khai, minh bạch thì không chỉ làm lành mạnh thị trường mà đó còn là căn cứ để Tòa án xem xét trách nhiệm hình sự của những người lãnh đạo các ngân hàng kể trên và cộng sự của họ một cách khách quan, đúng pháp luật.
Phá sản ngân hàng
Trong giai đoạn vừa qua, với mục tiêu không để xảy ra đổ vỡ, mất an toàn hoạt động ngân hàng, giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô thì chủ trương của Chính phủ về chưa áp dụng phá sản đối với các tổ chức tín dụng (TCTD) là phù hợp. Tuy nhiên, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IFM) đánh giá, giải pháp mua lại bắt buộc TCTD chỉ nên là bước đi đầu tiên hướng đến khuôn khổ phù hợp về thanh lý và phá sản ngân hàng, thông qua đó nguyên tắc kỷ luật thị trường được tăng cường đối với cả cổ đông và người gửi tiền.
Tại phiên họp Chính phủ chuyên đề xây dựng pháp luật với nội dung thảo luận về dự thảo Luật Cơ cấu lại các tổ chức tín dụng và xử lý nợ xấu, các thành viên Chính phủ đã thống nhất quan điểm sẽ không có chuyện NHNN mua lại các ngân hàng với giá 0 đồng.
Bà Lê Thị Nga, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, cũng cho rằng, trong thời gian tới, để một ngân hàng phá sản sẽ là bài học tốt cho cả giới ngân hàng lần người gửi tiền, tạo ra “thanh chắn” để họ thận trọng hơn. Hơn nữa, để các TCTD quá yếu kém phá sản sẽ công bằng hơn, vì như vậy Nhà nước sẽ không phải can thiệp giải cứu dựa trên tiền thuế của những người dân không được lợi gì từ ngân hàng này (những người không phải cổ đông hay người gửi tiền tại TCTD đó).
Chia sẻ trên tờ Đầu tư chứng khoán, LS Trương Thanh Đức cho rằng, trong thời gian tới phải có những bước đi mạnh mẽ hơn, đó là cho phá sản ngân hàng, để người gửi tiền buộc phải lựa chọn, cân nhắc kỹ trước nguy cơ mất tiền, thay vì cứ gửi tiền vào nơi có lãi suất cao nhất, bất kể rủi ro như thế nào.
TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia kinh tế cũng cho biết, trong nền kinh tế thị trường, việc phá sản là một hiện tượng bình thường, không phải là cái chết cuối cùng của một doanh nghiệp mà thực tế có thể giúp doanh nghiệp hồi sinh với diện mạo mới và có thể là ông chủ mới.
Luật Phá sản (sửa đổi) đã qui định: Sau khi Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có văn bản chấm dứt kiểm soát đặc biệt hoặc văn bản chấm dứt áp dụng hoặc không áp dụng các biện pháp phục hồi khả năng thanh toán mà tổ chức tín dụng vẫn mất khả năng thanh toán thì những người như: chủ nợ; người lao động, công đoàn; cổ đông hoặc nhóm cổ đông sở hữu từ 20% số cổ phần phổ thông; thành viên hợp tác xã có quyền, nghĩa vụ nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản. Tổ chức tín dụng có nghĩa vụ nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản; trong trường hợp tổ chức tín dụng không nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản thì Ngân hàng Nhà nước Việt Nam nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản đối với tổ chức tín dụng đó.
Minh Khôi
——————
Tòa án Nhân dân (Xét xử – Bình luận án) 06-10-2017:
(68/1.794)