Những ngày qua, thông tin Trường ĐH FPT chấp nhận sinh viên nộp học phí bằng bitcoin đã nhận được sự quan tâm rất lớn của dư luận xã hội cũng như mở ra những cuộc tranh luận lớn về vấn đề này. Lý giải về ý định này, TS Lê Trường Tùng, Chủ tịch HĐQT Đại học FPT cho biết, trường chấp nhận cho sinh viên nước ngoài sử dụng bitcoin như một phương tiện thanh toán học phí cho trường, bởi việc này sẽ tạo sự thuận tiện cho sinh viên ngoại quốc.

Đại Học FBT chấp nhận sinh viên nộp học phí bằng Bitcoin – Ảnh: Báo Enternews

Trên thực tế, công tác quản lý tài chính của một số nước rất chặt chẽ về ngoại tệ nên việc đóng học phí với học sinh nước ngoài đang là một trở ngại lớn. Đồng thời, trường kỳ vọng sẽ sử dụng bitcoin như một công cụ phục vụ mục đích nghiên cứu bởi đây chính là một sản phẩm của công nghệ. Hiện nhà trường chưa tiến hành thu học phí của sinh viên bằng bitcoin, nhưng có mong muốn thử nghiệm việc này.

Nhìn nhận về vấn đề này dưới góc độ pháp lý, Luật sư Trương Thanh Đức – Giám đốc Công ty Luật ANVI cho biết, hiện nay Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chưa công nhận Bitcoin là tiền tệ, phương tiện thanh toán, do đó, việc phát hành, cung ứng, sử dụng bitcoin và các loại tiền ảo tương tự khác làm phương tiện thanh toán là hành vi bị cấm, có thể bị phạt tiền và truy cứu trách nhiệm hình sự.

Theo nghị định số 101/2012 của Chính phủ về “Thanh toán không dùng tiền mặt”, đã được sửa đổi, bổ sung theo Nghị định số 80/2016 quy định: “Phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt sử dụng trong giao dịch thanh toán, bao gồm: Séc, lệnh chi, ủy nhiệm chi, nhờ thu, ủy nhiệm thu, thẻ ngân hàng và các phương tiện thanh toán khác theo quy định của Ngân hàng Nhà nước”.

Cũng theo luật sư Trương Thanh Đức, điểm d, khoản 6, điều 27 về “Vi phạm quy định về hoạt động thanh toán” và Nghị định số 96/2014 Chính phủ về “Quy định Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng”, quy định phạt tiền từ 150 triệu đồng đến 200 triệu đồng đối với một trong các hành vi vi phạm “sử dụng các phương tiện thanh toán không hợp pháp”:

“Coi đồng tiền bitcoin như một phương tiện thanh toán thì sẽ vi phạm quy định của pháp luật ngân hàng, cụ thể là Luật ngân hàng nhà nước, Nghị định về thanh toán không dùng tiền mặt và có thể bị phạt tiền từ 150-200 triệu đồng. Còn nếu người dân trao đổi, mua bán như một tài sản dân sự thì không bị xử phạt. Chỉ được sử dụng tiền do Ngân hàng nhà nước VN phát hành hoặc séc, ủy nhiệm chi… Trường hợp này, nếu các tổ chức tín dụng tạo thêm một phương tiện thanh toán mới chưa được pháp luật công nhận thì sẽ phải chịu thêm trách nhiệm hình sự từ 1-1-2018 liên quan đến quy định về hoạt động ngân hàng”.

Thông tin chấp nhận sinh viên nộp học phí bằng bitcoin được đăng tải trên FB cá nhân của chủ tịch trường Đại Học FPT – Ảnh: Báo Dân Trí

Hiện nay tại Việt Nam đã có khá nhiều phương thức thanh toán điện tử. Nếu đưa thêm một phương tiện thanh toán mới thì Chính phủ phải cân nhắc kỹ vì đây là phương tiện thanh toán xuyên quốc gia, đơn cử như công cụ nào để quản lý dòng tiền, mua bán thế nào để chống thất thoát thuế… Ông Trần Trí Mạnh – Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần giải pháp thanh toán Việt Nam VNPAY cho rằng:

“Các phương tiện thanh toán điện tử tại Việt Nam hiện nay khá đa dạng. Từ thanh toán thẻ, tài khoản, ví điện tử… Về phía nhà cung cấp tôi thấy rằng các phương tiện này khá đầy đủ. Nếu đưa thêm một phương tiện thanh toán mới thì Chính phủ phải cân nhắc rất kỹ vì đây là phương tiện thanh toán xuyên quốc gia và quản lý dòng tiền, mua bán thuế nào để chống thất thoát thuế. Đó là những vấn đề phải quan tâm”.

Còn theo chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh cho rằng, bitcoin là một trong hàng trăm loại tiền số hóa hiện có mặt trên thế giới. Đây là loại tiền đã được nhiều quốc gia công nhận và sử dụng như Thụy Sĩ, Nhật Bản… Riêng tại VN khung pháp luật chưa cho phép sử dụng như phương tiện thanh toán song có thể nhìn nhận đây sẽ là một xu hướng tất yếu của tương lai. Tất nhiên, do đồng tiền Bitcoin có sự biến động không ngừng nên những rủi ro cho người tham gia giao dịch là điều phải lường trước.

Theo ông Lê Đăng Doanh, Ngân hàng nhà nước cùng các bộ, ban, ngành liên quan cần sớm thực hiện chỉ thị của Thủ tướng chính về việc tham gia soạn thảo khung pháp lý để quản lý đồng tiền ảo, tiền điện tử, từ đó có các công cụ kiểm soát hữu hiệu. Đối với trường hợp của ĐH FPT, để sử dụng bitcoin như một phương thức thanh toán thì không có cách nào khác là có khung pháp lý của nhà nước công nhận loại tiền này. Còn trong tương lai, tiền số hóa sẽ là một bộ phận của ngân hàng số hóa, giao dịch điện tử:

“Một là đồng tiền này hiện nay lên giá rất nhanh. Giá trị không được bảo đảm nên đây là rủi ro có thể thấy rất rõ. Hai là phải tạo ra khung pháp lý để kiểm soát được vì hiện nay có đến hơn 300 đồng tiền số hóa như thế. Chúng ta phải xem công nhận đồng tiền nào để sử dụng một cách rộng rãi trong ngân hàng số hóa trong tương lai”.

Có thể thấy, việc Đại học FPT chấp nhận sinh viên đóng học phí thông qua kênh giao dịch Bitcoin khi chưa được pháp luật bảo vệ sẽ chứa đựng những hệ lụy không nhỏ. Từ góc độ kinh tế, giá của Bitcoin biến động liên tục theo giờ. Tại thời điểm trường bán ra, nếu Bitcoin rớt giá so với lúc sinh viên đóng học phí, trường sẽ thiệt hại. Người học cũng có thể chịu mất tương tự. Hơn nữa, nếu coi việc sử dụng đồng tiền bitcoin như một phương pháp nghiên cứu về công nghệ thì không thể để người học chịu chung những rủi ro đi cùng với đó.