(DBND) – Tên gọi của dự án Luật; các quy định cấm, hạn chế quảng cáo và khuyến mại, tài trợ đối với rượu, bia; quy định hạn chế bán hàng (đặc biệt là trên thương mại điện tử); các quy định quản lý rượu thủ công, rượu không rõ nguồn gốc xuất xứ là 4 vấn đề được các đại biểu góp ý nhiều nhất tại tọa đàm về dự án “Luật phòng, chống tác hại của rượu, bia”, do Công thương và Hiệp hội Bia- Rượu – Nước giải khát Việt Nam đã tổ chức ngày 6.9, tại Hà Nội.
Danh không chính, ngôn không thuận
Góp ý trực tiếp vào các quy định của dự thảo Luật phòng, chống tác hại của rượu, bia ở các khía cạnh “phòng”, “chống, Luật sư Trương Thanh Đức cho rằng, ngay cách đặt vấn đề của dự án Luật đã thể hiện sự dẫn dắt, định hướng cho việc thiết kế cũng như bố cục các điều khoản. Chứng minh cho quan điểm của mình, Luật sư Trương Thanh Đức viện dẫn, tại Tờ trình Chính phủ, Ban soạn thảo đã chưa làm rõ được căn cứ để xác định tác hại của rượu bia, trong khi đó khoa học và thực tế đã chứng minh, rượu bia chỉ tác hại khi lạm dụng; đồng thời trong dự thảo cũng chưa có sự phân biệt các loại rượu, bia (căn cứ vào nồng độ cồn) mà quy định chung, dẫn đến cách hiểu không rõ ràng cho người tiêu dùng về mức độ (lợi, hại) của từng sản phẩm, cũng như việc sử dụng thông thường và việc lạm dụng.
Tại Mục 1 a ghi rõ “sử dụng rượu, bia là nguyên nhân trực tiếp của ít nhất 30 bệnh, chấn thương và là nguyên nhân gián tiếp của ít nhất 200 loại bệnh tật nằm trong danh mục phân loại bệnh tật quốc tế ICD10 (một số tên bệnh đã có từ rượu như loạn thần do rượu, hội chứng rượu bào thai…), là một trong 4 yếu tố nguy cơ chính đối với các bệnh không lây nhiễm (NCD). Nhiều nghiên cứu đã chỉ rõ có một mối quan hệ nhân quả giữa việc sử dụng rượu, bia và một loạt các rối loạn tâm thần, hành vi, cũng như các bệnh ung thư, bệnh tim mạch, tiểu đường và chấn thương”… Trong khi đó, những lợi ích của rượu bia (yếu tố sức khỏe, kinh tế…) thì không thấy Ban soạn thảo đề cập tới. Hơn nữa, mặc dù tên gọi của dự án Luật là “phòng”, “chống” nhưng yếu tố “chống” được quy định rất mờ nhạt. Để phù hợp với thông lệ quốc tế cũng như thực tiễn áp dụng pháp luật của Việt Nam, Luật sư Trương Thanh Đức cho rằng cần thay đổi cách tiếp cận vấn đề từ phòng, chống sang việc kiểm soát, quản lý.
Đồng tình với quan điểm nên trên, Thành viên Hội đồng Quản trị, Công ty Rượu Bia, Nước giải khát Sài Gòn Lương Thanh Hải cho rằng, nên sử dụng tên gọi là Luật Kiểm soát đồ uống có cồn. Tên gọi này phù hợp với cách các nước đã và đang gọi, nhằm cho việc gọi tên được dễ dàng mà bao quát hết được các nội dung quản lý. Hoặc, ít nhất là sử dụng tên gọi mà Quyết định 244 QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Chính sách quốc gia phòng, chống tác hại của lạm dụng đồ uống có cồn đến năm 2020 – Luật Phòng chống tác hại của lạm dụng đồ uống có cồn.
Đối chiếu với thực tế lập pháp của thế giới thì thấy, chưa có quốc gia nào ban hành Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia; chỉ có một số quốc gia đã ban hành chính sách pháp luật về rượu, bia như: Luật Kiểm soát đồ uống có cồn (Thái Lan năm 2008), Luật Kiểm soát rượu, bia và thuốc lá (Srilanka), Luật Kiểm soát đồ uống có cồn (Singgapo, Lithuania). Hiện nay, chưa có tổng kết đánh giá nào liên quan đến việc thực hiện các chủ trương, chính sách của nhà nước về quản lý rượu bia, trong đó có những văn bản quan trọng như Quyết định 244 QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Chính sách quốc gia phòng, chống tác hại của lạm dụng đồ uống có cồn đến năm 2020. Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, việc tổng kết thực hiện các văn bản nêu trên sẽ giúp Ban soạn thảo có được một bức tranh tổng thể về quản lý, định hướng chính sách, cụ thể là tổ chức xây dựng dự án Luật phòng, chống tác hại của rượu, bia.
Mâu thuẫn và chồng chéo
| Diễn đàn Uống có Trách nhiệm Việt Nam (Vietnam’s Association For Responsible Drinking – VARD) là mô hình hoạt động phi lợi nhuận về thức uống có cồn đầu tiên tại Việt Nam. Diễn đàn hoạt động với mục đích chia sẻ, giáo dục, nâng cao nhận thức của công chúng, đưa đến những hiểu biết có cơ sở khoa học về ngành công nghiệp đồ uống có cồn, từ đó các chủ thể trong xã hội sẽ “góp một tiếng nói – chung một bàn tay” nhằm mục đích xây dựng văn hóa uống lành mạnh, có trách nhiệm tại Việt Nam. Bên cạnh đó, Diễn đàn sẽ đẩy mạnh, triển khai các sáng kiến xã hội nhằm thay đổi nhận thức và thói quen sử dụng các sản phẩm có cồn, tạo ra một môi trường văn minh, tuân thủ luật pháp |
Có thể thấy vấn đề nóng nhất, cũng là điều doanh nghiệp (DN) quan tâm nhất đối với dự án Luật này là những quy định cấm, hạn chế quảng cáo và khuyến mại, tài trợ đối với rượu, bia.
Chưa bàn vội đến tính khả thi, sự phù hợp của các quy định liên quan đến quảng cáo, khuyến mại chỉ nhìn ở góc độ sự thống nhất của nó trong mối quan hệ với các luật chuyên ngành khác thì đã thấy sự mâu thuẫn, chồng chéo, thậm chí là mâu thuẫn ngay trong chính dự thảo. Chẳng hạn, Điều 4 quy định các hành vi cấm như (quảng cáo rượu, bia từ 15 độ trở lên dưới mọi hình thức) nhưng tại Điều 5.1a và Điều 5.1b quy định “quyền của người dân được tiếp nhận đầy đủ các thông tin về nguồn gốc, chất lượng của rượu, bia và được pháp luật bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng trong sử dụng rượu, bia”. Hoặc, các hạn chế quảng cáo, khuyến mại đối với bia và rượu dưới 15 độ cồn mâu thuẫn với Luật Quảng cáo, Luật Thương mại và không phản ánh được sự khác nhau giữa các loại bia, rượu vang và rượu mạnh.
Theo giải trình của Ban soạn thảo, đối với các biện pháp kiểm soát khuyến mại, quảng cáo, tài trợ rượu, bia, ngoài việc kế thừa quy định về cấm quảng cáo rượu từ 15 độ trở lên, dự thảo Luật bổ sung biện pháp kiểm soát quảng cáo đối với rượu, bia dưới 15 độ để bảo đảm quan điểm nhất quán của Luật là quản lý toàn diện đối với rượu, bia, khắc phục khoảng trống của pháp luật hiện hành đối với bia, nhưng có phân chia mức độ kiểm soát khác nhau tương ứng với nồng độ cồn trong sản phẩm (dưới 5.5 độ, từ 5.5 đến dưới 15 độ). Tuy nhiên, đi vào từng quy định có thể thấy được khó bảo đảm được tính khả thi của điều luật. Chẳng hạn, với quy định tại Khoản 1 Điều 11 không được thông báo trên phương tiện thông tin đại chúng về việc tài trợ; có tên, hình ảnh sản phẩm rượu, bia trên vật phẩm tài trợ và trong hoạt động tài trợ… thì đại diện nhiều DN cho rằng họ sẽ không tài trợ nếu không có tên, hình ảnh sản phẩm hoặc thương hiệu
Cùng với những quy định cấm quảng cáo thì các quy định hạn chế bán hàng (đặc biệt là trên thương mại điện tử) cũng đã nhận được những phản hồi của DN. Giám đốc Công ty Cổ phần Metan Trần Việt Hương cho rằng, thương mại điện tử là xu hướng tất yếu của hoạt động kinh doanh hoàn toàn phù hợp với chủ trương của Chính phủ trong việc tạo điều kiện cho phát triển công nghệ 4.0 nhằm cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Đáng lưu ý, việc cấm bán rượu, bia trên mạng có thể sẽ ảnh hưởng tới các nhà sản xuất kinh doanh có ý thức thực hiện nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật nhưng lại không quản lý được hoặc tạo điều kiện cho những đối tượng không chấp hành pháp luật hoặc kinh doanh những sản phẩm bất hợp pháp như rượu lậu, rượu giả… gây hại cho sức khỏe.
Từ cách tiếp cận này, nhiều đại biểu đã cho rằng, các quy định liên quan đến hạn chế tác hại của rượu, bia cần hướng tới cơ chế tự quản, mà đối với người tiêu dùng là thông điệp “uống có trách nhiệm”. Cơ chế tự quản cũng nhất quán với Nghị quyết số 39-NQ/TW của Bộ Chính trị, Quyết định số 2218/QĐ-TTg việc tổ chức thực hiện, đội ngũ nhân sự và kinh phí cho cơ chế tự quản không trích từ ngân sách nhà nước/hoặc phát sinh như dịch vụ công.
Đình Khoa
———————————————————-
Đại biểu Nhân dân (Pháp luật) 08-9-2018:
http://www.daibieunhandan.vn/default.aspx?tabid=81&NewsId=410431
(392/1.644)