“Khoảng mờ” trong quy định cấm

Các doanh nghiệp không thể hiểu được, tại sao những hàng hóa, dịch vụ không thuộc nhóm ngành, nghề bị cấm, đồng thời cũng không nằm trong nhóm ngành, nghề kinh doanh có điều kiện, nhưng lại không được phép tự do kinh doanh. Để minh bạch được cần phải lập danh sách và lý do xác định rõ các hàng hóa, dịch vụ bị cấm kinh doanh.

Thực tế cho thấy, ngoài 6 ngành, nghề bị cấm đầu tư kinh doanh và 267 ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện theo quy định của Luật Đầu tư năm 2014, thì vẫn còn nhiều hàng hóa, dịch vụ khác đang bị cấm kinh doanh theo quy định tại một số đạo luật và văn bản dưới luật. Đặc biệt là trong nhiều trường hợp rất khó có thể phân biệt giữa ngành, nghề bị cấm kinh doanh với hàng hóa, dịch vụ và hành vi bị cấm kinh doanh.

Chẳng hạn, việc tổ chức đánh bạc hay việc kinh doanh dịch vụ đánh bạc, không được quy định là ngành, nghề bị cấm kinh doanh hay là kinh doanh có điều kiện trong Luật Đầu tư. Tuy nhiên, rõ ràng việc tổ chức hay kinh doanh dịch vụ đánh bạc vẫn là hoạt động bị pháp luật cấm. Nếu vi phạm ở mức độ nhẹ thì bị xử phạt theo quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, nếu vi phạm ở mức độ nặng thì bị xử lý về tội tổ chức đánh bạc theo quy định tại Bộ luật Hình sự năm 1999 và sắp tới là Bộ luật năm 2015. Hay “kinh doanh thuốc” là ngành, nghề kinh doanh có điều kiện theo quy định của Luật Đầu tư, nhưng Luật Dược năm 2005 thì lại quy định nghiêm cấm kinh doanh một số loại thuốc như “thuốc thuộc danh mục thuốc cấm nhập khẩu” hay “thuốc mẫu dùng để đăng ký hoặc giới thiệu cho thầy thuốc”.

Ngoài 6 ngành, nghề bị cấm kinh doanh, Luật Doanh nghiệp 2014 còn có một điều liệt kê rõ 10 nhóm hành vi bị cấm đối với hoạt động của doanh nghiệp. Tuy nhiên, lại còn có những quy định cấm khác ngay trong chính Luật Doanh nghiệp năm 2014. Thí dụ như cấm đặt tên doanh nghiệp đối với một số trường hợp.

Ngoài ra, trong quá trình quản lý và hoạt động của doanh nghiệp, còn rất nhiều hành vi khác bị cấm thực hiện và kinh doanh như: Luật Khoáng sản năm 2010 quy định cấm việc lợi dụng thăm dò để khai thác khoáng sản. Luật Tài nguyên, môi trường và hải đảo năm 2015 quy định nghiêm cấm việc khai thác tài nguyên biển và hải đảo trái quy định của pháp luật.

Luật Kinh doanh bất động sản năm 2014 quy định 8 hành vi bị cấm như sử dụng vốn huy động và tiền ứng trước không đúng mục đích theo cam kết;… Luật An toàn, vệ sinh lao động năm 2015 quy định 7 hành vi bị nghiêm cấm như che giấu, khai báo sai sự thật về tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. Luật An toàn thông tin mạng năm 2015 quy định 6 hành vi bị nghiêm cấm như kinh doanh trái pháp luật thông tin cá nhân của người khác.

Bộ luật Lao động năm 2012 quy định 7 hành vi bị nghiêm cấm… Thậm chí, tuy không có điều luật nào quy định trực tiếp về việc cấm hành vi sa thải lao động, nhưng hành vi này lại có thể bị xử phạt hình sự về tội sa thải người lao động trái phép và có thể, bị phạt tù từ 3 tháng đến 1 năm.

Bộ luật Hình sự năm 2015 có 32 tội áp dụng đối với pháp nhân thương mại, tức là những điều cấm, trong đó có những hành vi là tội phạm chưa có trong các điều cấm nói trên, như sản xuất, buôn bán, tàng trữ, vận chuyển hàng cấm; sản xuất, buôn bán hàng giả; đầu cơ; in, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ; gây ô nhiễm môi trường,…

Gần như toàn bộ các trường hợp hàng hóa, dịch vụ bị cấm kinh doanh hay hành vi bị cấm thực hiện, cũng tương tự như các ngành, nghề bị cấm kinh doanh, vì vi phạm thì sẽ bị coi là phạm tội hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự hiện hành. Các từ “khai thác”, “sản xuất”, ”buôn bán”, “kinh doanh”, “mua bán”,… bị cấm thực hiện đối với các hàng hóa, dịch vụ và hành vi nói trên cũng không khác gì các ngành, nghề bị cấm kinh doanh.

Như vậy, sự vênh nhau giữa Luật Doanh nghiệp 2014, Luật Đầu tư 2014 với các luật chuyên ngành khác đã tạo ra những khoảng mờ gây khó cho doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh và tuân thủ luật pháp. Do đó, ngoài việc rà soát, phát hiện và xử lý các điều kiện kinh doanh được ban hành không đúng quy định của Luật Đầu tư, thì Tổ công tác thi hành Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư cần phải xác định được danh mục rõ ràng, lý giải được cụ thể và kiến nghị xử lý đối với các hàng hóa, dịch vụ bị cấm kinh doanh ngoài 6 ngành, nghề bị cấm kinh doanh.

(944/944)

Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, Trọng tài viên VIAC. 

——

(Bài thứ 4 đăng trên Báo Nhân Dân)

Nhân dân cuối tuần (Cuối tuần) 08-4-2016:

http://www.nhandan.com.vn/cuoituan/item/29252402-%E2%80%9Ckhoang-mo%E2%80%9D-trong-quy-dinh-cam.html