(ĐTCK) – Trong khi hiệu quả của việc chống chuyển giá còn chưa được đánh giá cụ thể, thì Nghị định 20/2017/NĐ-CP về quản lý thuế đối với các công ty có giao dịch liên kết, có hiệu lực từ tháng 5/2017, lại khiến các doanh nghiệp nói chung và khối bất động sản nói riêng lao đao.

Chống chuyển giá là yêu cầu đặt ra trong công tác quản lý thuế với khối doanh nghiệp FDI, nhưng lại tác động khá mạnh tới các doanh nghiệp trong nước

Chặn cái khó, lại bó cái khôn

Nghị định 20 ra đời trong bối cảnh Chính phủ hoàn thiện cơ sở pháp lý về quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có phát sinh giao dịch liên kết, có tham chiếu đến 15 chương trình hành động chống xói mòn cơ sở thuế và chuyển lợi nhuận ra nước ngoài (“BEPS”) của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (“OECD”).

Theo đánh giá của bà Đinh Mai Hạnh, Phó tổng giám đốc Tư vấn Thuế, Deloitte Việt Nam, kể từ thời điểm xây dựng Luật, ban hành và có hiệu lực cho đến nay, Nghị định đã cho thấy tính hiệu quả nhờ gia tăng tính minh bạch trong công tác quản lý các doanh nghiệp thực hiện giao dịch liên kết của cơ quan thuế, đồng thời tăng cường ý thức chấp hành quy định của người nộp thuế.

Bộ hồ sơ với 3 cấp độ gồm Hồ sơ toàn cầu, Hồ sơ quốc gia và Báo cáo lợi nhuận liên quốc gia đã tạo ra sự minh bạch, nhất quán và cái nhìn toàn diện, tổng thể về toàn bộ chuỗi giá trị, thu nhập cũng như số thuế đã nộp của các tập đoàn tại các quốc gia.

Bên cạnh đó, việc đưa ra các trường hợp người nộp thuế được miễn nghĩa vụ kê khai, lập báo cáo nhận được sự đồng tình từ cộng đồng doanh nghiệp do giảm gánh nặng chi phí tuân thủ.

Thông qua nguyên tắc “bản chất quyết định hình thức”, Nghị định cũng đã giúp các doanh nghiệp chú ý hơn đến bản chất của giao dịch liên kết, đặc biệt là các giao dịch liên quan đến phí dịch vụ nội bộ, phí bản quyền. Nếu như trước đây, việc tuân thủ các quy định về giao dịch liên kết là một nội dung tương đối chưa được chú trọng tại nhiều doanh nghiệp thì đến nay, việc tuân thủ đã trở thành đề tài được ưu tiên xem xét và cân nhắc thực hiện.

Tuy nhiên, bên cạnh các điểm tích cực, Nghị định 20 vẫn tồn tại một số vướng mắc, trong đó, một trong những vấn đề thu hút sự quan tâm của rất nhiều doanh nghiệp phải kể đến quy định khống chế chi phí lãi vay được trừ cho mục đích tính thuế thu nhập doanh nghiệp. Một trong những vấn đề mấu chốt của Nghị định 20 tại khoản 3 điều 8 là khống chế tỷ lệ lãi vay.

Cụ thể, Nghị định quy định, tổng chi phí lãi vay phát sinh trong kỳ của người nộp thuế được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp không vượt quá 20% của tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh cộng với chi phí lãi vay, chi phí khấu hao trong kỳ của người nộp thuế. Khi đó, phần chi phí lãi vay vượt quá 20% sẽ bị coi là chi phí không hợp lý và bị tính thuế.

Việc áp dụng mức khống chế chi phí lãi vay trong Nghị định 20 được tham chiếu đến chương trình hành động số 4 của BEPS. Đối tượng chính mà BEPS hướng đến là các Tập đoàn đa quốc gia lợi dụng thuế suất thuế TNDN ở các nước khác nhau và dùng công cụ vốn vay để điều chuyển lợi nhuận của các công ty thành viên trong Tập đoàn với mục đích tránh thuế.

Với mục tiêu ban đầu như vậy, nhưng trên thực tế việc áp dụng khống chế chi phí lãi vay đang tác động lớn đến các Tập đoàn tư nhân trong nước hoạt động theo mô hình công ty mẹ – con, các doanh nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực đòi hỏi vốn lớn như bất động sản.

Mô hình công ty mẹ – con, trong đó có công ty mẹ chuyên thực hiện chức năng quản lý vốn tập trung của Tập đoàn đang trở thành một mô hình hoạt động phổ biến. Đơn cử như để thực hiện các dự án cần tiếp cận nguồn vốn lớn nhưng các công ty thành viên của các Tập đoàn trong nước thường không đủ năng lực để được vay vốn từ các ngân hàng thương mại.

Việc áp trần lãi vay vô tình gây khó cho các doanh nghiệp trong nước 

Do đó, các Tập đoàn, Tổng công ty phải thực hiện huy động vốn tập trung tại công ty mẹ để chuyển vốn cho các công ty con, các công ty thành viên. Hơn nữa, Tập đoàn huy động vốn tập trung thông thường sẽ có mức lãi suất ưu đãi hơn, giảm chi phí và tăng hiệu quả hoạt động.

Sửa đổi những điểm bất hợp lý

Tại Hội nghị đối thoại về chính sách, thủ tục hành chính thuế và hải quan diễn ra sáng ngày 27/11 mới đây, đại diện Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, đã nhận được kiến nghị của Công ty cổ phần Thương mại CITICOM. Trong đó, CITICOM khẳng định, việc đưa ra quy định lãi vay không vượt ngưỡng 20% tổng lợi nhuận là chưa hợp lý.

Bởi theo quy định, các doanh nghiệp đều có thể được khấu trừ các loại chi phí nếu là hợp lý, hợp lệ. Đặc biệt, trong khi doanh nghiệp nước ngoài thường chỉ sử dụng nguồn vốn vay với tỷ lệ nhỏ bên cạnh nguồn vốn chủ sở hữu thì ngược lại, hầu hết doanh nghiệp trong nước đều có chung đặc điểm là sử dụng nguồn vốn vay rất lớn, đến 70 – 80%.

Vì vậy, “quy định này sẽ khiến đa số doanh nghiệp mất tính chủ động và cơ hội trong phát triển kinh doanh, mở rộng đầu tư sản xuất cũng như kém cạnh tranh so với các doanh nghiệp nhà nước”, đơn kiến nghị nêu.

Hơn nữa, theo CITIMOM nếu các công ty có liên kết có mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp bằng nhau thì tổng thể thuế thu nhập doanh nghiệp là không đổi và không rủi ro khi doanh thu tài chính của công ty này là chi phí tài chính của công ty khác.

Nghị định 20 nên có sự điều chỉnh lại cho phù hợp 

Theo LS. Trương Thanh Đức, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam, quy định này sẽ không phù hợp với tất cả doanh nghiệp trong nước khi đối tượng bị ảnh hưởng nặng nề nhất từ việc khống chế chi phí lãi vay được trừ 20% trên lợi nhuận thuần trước lãi và khấu hao lại là các doanh nghiệp Việt Nam.

Đặc biệt, những doanh nghiệp đang đầu tư vào các ngành trọng điểm cần số vốn rất lớn. Bởi lẽ, các doanh nghiệp cùng công ty con đều hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam nên đều phải áp dụng các quy định về chính sách thuế của pháp luật Việt Nam.

LS. Trương Thanh Đức nhấn mạnh: “Căn cứ theo quy định tại Điều 9 Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành không có quy định về khống chế lãi tiền vay như quy định khoản 3 Điều 8 Nghị định số 20. Quy định này tại Nghị định 20 cũng chưa phù hợp với Luật Thuế thu nhập hiện hành nên không có cơ sở để thực hiện.

Hơn nữa, khoản 3, Điều 8 không phân biệt doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước là cách áp dụng rất cứng nhắc, cào bằng theo kiểu thấy một người đau mắt nhưng bắt cả làng đeo kính, chỉ khiến cộng đồng doanh nghiệp gặp thêm nhiều khó khăn”.

Bàn về các giải pháp, PGS. TS Đinh Trọng Thịnh – Học viện Tài chính cho rằng, chống chuyển giá là câu chuyện có thể xảy ra đối với cả doanh nghiệp trong nước và ngoài nước. Đặc biệt, ở Việt Nam khi chúng ta còn có chính sách ưu tiên, ưu đãi về thuế đối với các ngành nghề, các lĩnh vực, các địa bàn khác nhau thì chuyện chuyển giá từ ngành này sang ngành khác, từ trong nước ra nước ngoài đều có thể xảy ra đối với cả doanh nghiệp trong nước và ngoài nước.

Bởi vậy, trong các luật về chuyển giá đều có quy định chung, không phân biệt. Quan trọng ở đây là doanh nghiệp có chứng minh được mình không chuyển giá hay không. Nếu nói không chuyển giá thì phải chứng minh bằng số liệu qua thực tiễn.

Với câu chuyện Nghị định khống chế chi phí lãi vay được trừ không quá 20% thì việc khống chế mức trần 20% có thể xem xét kỹ lưỡng hơn, dựa trên việc khảo sát tình hình chung của doanh nghiệp và có trường hợp ngoại lệ.

Cụ thể, cần có những văn bản hướng dẫn thực thi, trong đó có thể có những ưu tiên theo từng loại doanh nghiệp như doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp ở vùng sâu vùng xa, hoạt động trong các ngành đặc thù với các chính sách vay vốn khác nhau, đảm bảo ưu tiên cho doanh nghiệp một cách tốt nhất.

Trong nội dung trả lời mới nhất, ông Nguyễn Văn Phụng – Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế doanh nghiệp lớn (Tổng cục Thuế) cho biết, về các ý kiến cho rằng, quy định trên của Nghị định 20 có ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, về phía cơ quan thuế luôn tiếp thu, cầu thị và đã có văn bản gửi đến doanh nghiệp, đề nghị doanh nghiệp cung cấp thêm thông tin liên quan.

Ông Phụng cũng khẳng định nếu như quy định nào phù hợp với cái chung, nhưng chưa phù hợp với đặc thù, thì sẽ báo cáo với cấp có thẩm quyền trong phạm vi xem xét có hướng dẫn cụ thể, để làm sao vẫn đảm bảo tôn trọng pháp luật, không ảnh hưởng gì đến cam kết quốc tế, cũng như không ảnh hưởng đến sự cạch tranh của các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Thanh Thủy

————

Đầu tư Chứng khoán (Pháp luật) 12-12-2018:

https://bds.tinnhanhchungkhoan.vn/bat-dong-san/chong-chuyen-gia-hoa-ra-doanh-nghiep-bat-dong-san-cung-chiu-tac-dong-rat-manh-202352.html

(238/1.836)