Tác động từ việc giảm tỷ lệ sở hữu tối đa của cá nhân và tổ chức tại ngân hàng?
(TT) – Việc giảm tỷ lệ sở hữu tối đa của cổ đông và người có liên quan sẽ hạn chế khả năng thao túng ngân hàng của một nhóm cổ đông nhỏ. Đồng thời, quy định công bố thông tin cổ đông từ 1% trở lên sẽ giúp nâng cao tính minh bạch trong quản lý ngân hàng.
Tỷ lệ sở hữu tối đa của cá nhân và tổ chức tại ngân hàng giảm mạnh
Luật các Tổ chức Tín dụng (TCTD) 2024 có hiệu lực từ ngày 1/7, quy định về tỷ lệ sở hữu cổ phần trong các tổ chức tín dụng đã có sự thay đổi theo hướng siết hơn so với trước đây.
Cụ thể, theo quy định hiện hành, cổ đông cá nhân không được sở hữu vượt quá 5% vốn điều lệ, tỷ lệ sở hữu của cổ đông là tổ chức giảm từ mức không vượt quá 15% xuống không vượt quá 10% và tỷ lệ sở hữu của nhóm cổ đông liên quan từ mức tối đa 20% về 15% vốn điều lệ của một TCTD.
Bên cạnh đó, cổ đông lớn của một tổ chức tín dụng và người có liên quan của cổ đông đó không được sở hữu cổ phần từ 5% trở lên vốn điều lệ của một tổ chức tín dụng khác.
Những quy định nêu trên (ngoại trừ quy định cổ đông là cá nhân không được sở hữu cổ phần vượt quá 5% vốn điều lệ) sẽ không áp dụng đối với trường hợp như sở hữu cổ phần tại công ty con, công ty liên kết là tổ chức tín dụng; sở hữu cổ phần nhà nước tại tổ chức tín dụng cổ phần hóa; sở hữu cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài.
Theo đó, các cổ đông và người có liên quan đã sở hữu cổ phần vượt tỷ lệ sở hữu cổ phần cho phép trước 1/7 được tiếp tục duy trì cổ phần nhưng không được tăng thêm cổ phần, trừ trường hợp nhận cổ tức bằng cổ phiếu.
Bên cạnh đó, Luật các TCTD sửa đổi cũng đưa ra quy định những cổ đông có tỷ lệ sở hữu cao hơn giới hạn cho phép, trước khi Luật có hiệu lực vẫn sẽ được giữ nguyên, nhưng không được phép tham gia vào các đợt phát hành cổ phần mới của ngân hàng để đảm bảo tỷ lệ sở hữu hiện tại sẽ giảm dần về giới hạn theo lộ trình đến năm 2029, qua đó đảm bảo quyền lợi, nghĩa vụ của các cổ đông hiện hữu.
Tỷ lệ sở hữu tối đa của cổ đông cá nhân không vượt quá 5%, tỷ lệ sở hữu tối đa của một tổ chức giảm từ 15% về 10% và và tỷ lệ sở hữu của nhóm cổ đông liên quan không vượt quá 15%. Trước đây, các ngân hàng chỉ phải công khai thông tin của cổ đông lớn nắm giữ từ 5% vốn hoặc thông tin của lãnh đạo cùng người có liên quan. Tuy nhiên, theo Luật các tổ chức tín dụng mới, ngân hàng cũng phải công khai thông tin cổ đông sở hữu từ 1% vốn điều lệ. Đồng thời, danh sách người có liên quan, đối với cả cá nhân và tổ chức, cũng được mở rộng hơn nhiều so với trước.
Tuy nhiên, tính hiệu lực, hiệu quả của quy định này còn phụ thuộc nhiều vào khâu thực thi sau này, nhất là việc tuân thủ công bố thông tin, đảm bảo thực chất, công khai, minh bạch và kịp thời…
Ngay trong tháng 7, sau khi Luật các TCTD có hiệu lực, các ngân hàng lần lượt công bố các danh sách cổ đông sở hữu 1% vốn điều lệ ngân hàng trong thời gian vừa qua. Có thể kể đến một số nhà băng như Vietcombank, VietinBank, VPBank, Techcombank, MB, MSB, OCB, VIB, KienlongBank.
Theo công bố từ các ngân hàng, nhiều cái tên mới được xuất hiện trong danh sách những “ông chủ” nhà băng. Đồng thời, tại nhiều ngân hàng các nhóm cổ đông và người có liên quan có tỷ lệ sở hữu vượt mức tối đa quy định.
Hạn chế khả năng thao túng ngân hàng
Theo các chuyên gia, việc giảm tỷ lệ sở hữu tối đa của cổ đông và người có liên quan sẽ hạn chế khả năng thao túng ngân hàng của một nhóm cổ đông nhỏ. Đồng thời, quy định công bố thông tin cổ đông từ 1% trở lên sẽ giúp nâng cao tính minh bạch trong quản lý ngân hàng. Các nhà đầu tư sẽ có cái nhìn rõ ràng hơn về cơ cấu sở hữu, từ đó đánh giá chính xác rủi ro và tiềm năng của ngân hàng.
Tuy nhiên, đánh giá về tác động của quy định mới, Tiến sỹ Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế, cho rằng dù đã quy định chặt chẽ trong Luật Các tổ chức tín dụng nhưng vẫn có nhiều cách để “lách” tỷ lệ sở hữu như mượn người đứng tên, ẩn tên, chia nhỏ cổ phần sở hữu… Do đó, thực sự phải có quá trình điều tra để nhận diện và xử lý các hành vi vi phạm chứ không chỉ dừng lại ở các quy định, sẽ rất dễ bị vượt qua.
Vệc giảm tỷ lệ sở hữu tối đa của cổ đông và người có liên quan sẽ hạn chế khả năng thao túng ngân hàng của một nhóm cổ đông nhỏ.
Cùng quan điểm, Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI nhấn mạnh rằng giới hạn về mặt con số chưa chắc đã giải quyết gốc rễ vấn đề. Chẳng hạn quy định tỷ lệ tối đa là 5% nhưng số liệu báo cáo chỉ để mức 4,99%, còn thực tế có thể nắm giữ nhiều cổ phần hơn như vậy. Thêm nữa, việc giảm tỷ lệ sở hữu có thể tạo ra khó khăn trong quản trị ngân hàng. Nếu không có cổ đông lớn nào giữ vai trò dẫn dắt, ngân hàng có thể gặp khó khăn trong việc đồng thuận và đưa ra quyết định chiến lược. Tuy vậy, vị luật sư này đánh giá quy định mới là tín hiệu tốt, có thể tạo thêm sự minh bạch nếu ngân hàng và cổ đông nghiêm túc thực hiện.
Chuyên gia từ Công ty Trách nhiệm hữu hạn chứng khoán Shinhan Việt Nam nhận định, hiệu quả của quy định mới phụ thuộc nhiều vào việc giám sát và thực thi của cơ quan Nhà nước. Việc giám sát chặt chẽ và minh bạch sẽ đảm bảo rằng các quy định được thực thi nghiêm túc và hiệu quả. Sở hữu chéo trong lĩnh vực ngân hàng không phải là việc mới xảy ra một sớm một chiều, song tính chất ngày càng phức tạp, việc xử lý cũng không hề đơn giản.
Ngân hàng Nhà nước cho biết sẽ tiếp tục thực hiện giám sát an toàn hoạt động của các tổ chức tín dụng thông qua công tác thanh tra về vốn, tình hình sở hữu cổ phần, hoạt động cho vay, đầu tư, góp vốn… Trong trường hợp phát hiện rủi ro, vi phạm, Ngân hàng Nhà nước sẽ chỉ đạo các tổ chức tín dụng xử lý để ngăn ngừa. Đối với các trường hợp có dấu hiệu vi phạm pháp luật, Ngân hàng Nhà nước sẽ xem xét chuyển giao cho Cơ quan Công an điều tra, làm rõ hành vi vi phạm pháp luật (nếu có) và xử lý.
Trong bối cảnh ngành ngân hàng trải qua nhiều biến động, việc Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ 5 nhằm đảm bảo sự an toàn, lành mạnh, minh bạch và bền vững cho hệ thống ngân hàng và các tổ chức tín dụng. Luật được phát triển theo đúng nguyên tắc thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và phù hợp với thông lệ, chuẩn mực quốc tế phổ biến.
Việc giảm tỷ lệ sở hữu tối đa của cổ đông ngân hàng theo Luật Các tổ chức tín dụng 2024 không chỉ nhằm tạo ra sự minh bạch và an toàn hơn trong hoạt động của các tổ chức tín dụng, mà còn phản ánh xu hướng chung của các tổ chức tín dụng trên thế giới. Dù vậy, để quy định này thực sự hiệu quả, cần có sự đồng bộ từ các biện pháp quản lý, giám sát và thực thi nghiêm túc từ các cơ quan chức năng.
Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ góp phần tạo ra một môi trường tài chính ổn định và bền vững, ngăn chặn các rủi ro tiềm ẩn và đảm bảo sự phát triển lành mạnh của ngành ngân hàng Việt Nam trong thời gian tới.
Đức Minh
————-
Thương trường (Tài chính – Ngân hàng) 12-8-2024
(145/1.551)