TS. Phạm Xuân Hoè: Bản chất mô hình ngân hàng trong tập đoàn tài chính không xấu nhưng dễ bị lợi dụng.
(VNB) – Theo TS. Phạm Xuân Hoè, bản chất tập đoàn tài chính không xấu nhưng về Việt Nam khía cạnh tiêu cực lại được khai thác tối đa bằng việc lách luật, sở hữu chéo, tuồn vốn cho công ty sân sau,…
Phát biểu tại Hội thảo “Xây dựng các tập đoàn tài chính phát triển bền vững ở Việt Nam” diễn ra sáng 5/12, TS. Phạm Xuân Hòe, nguyên Phó viện trưởng Viện Chiến lược Ngân hàng, đánh giá mô hình các tập đoàn tài chính không xấu nhưng việc lợi dụng sở hữu chéo để lách luật, tuồn vốn cho công ty sân sau lại là hành vi rất nguy hiểm có thể gây rủi ro lan truyền đến cả hệ thống tài chính.
Phân tích thêm về mô hình này, ông Hoè nhấn mạnh mô hình tập đoàn tài chính là một nhóm các công ty hoạt động trong lĩnh vực tài chính trong đó có bao gồm các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán.
Ưu điểm của mô hình này là các công ty con có thể tận dụng lợi thế nguồn lực, uy tín, thương hiệu của công ty mẹ giúp tiết giảm chi phí, nâng tầm quản tri, cung cấp các dịch vụ trọn gói, tăng năng lực cạnh tranh cho công ty mẹ.
Tuy nhiên, nhược điểm của mô hình này là sở hữu chéo chằng chịt, khó kiểm soát, có tình trạng tuồn vốn cho công ty sân sau dễ dãi, rủi ro lan truyền hệ thống, lách luật, thiếu minh bạch.
Báo cáo tại kỳ hợp 3, Quốc hội XV, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết sở hữu cổ phần giữa tổ chức tín dụng và doanh nghiệp đã giảm đáng kể, một số tổ chức tín dụng có số cổ đông, tỷ lệ sở hữu tập trung cao. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khó khăn về thông tin trong việc nắm bắt, kiểm soát sở hữu chéo.
Do đó, tại Luật các Tổ chức tín dụng 2024, NHNN đã bổ sung hàng loạt quy định để kiểm soát tình trạng sở hữu chéo như: Yêu cầu phải công khai thông tin cổ đông sở hữu từ 1% vốn điều lệ; Tỷ lệ sở hữu cho cổ đông là tổ chức (gồm cổ phần cổ đông đó sở hữu gián tiếp) từ 15% xuống 10%; Cổ đông và người có liên quan của cổ đông đó giảm từ 20% xuống 15%, mở rộng quy định về người có liên quan.
Hiện tại, đã có 23 ngân hàng công bố danh sách cổ đông nắm giữ từ 1% vốn điều lệ, trong đó có nhiều cổ đông và người có liên quan sở hữu cổ phần vượt trần.
Giám sát bổ sung với tập đoàn tài chính
TS Phạm Xuân Hòe, nguyên Phó viện trưởng Viện Chiến lược Ngân hàng. (Ảnh: BTC)
Để giải quyết tình trạng này, ông Hoè đề xuất cần minh bạch về thu nhập cá nhân, kiểm toán báo cáo tài chính hợp nhất và riêng lẻ của công ty con. Đồng thời, giám sát theo chuyên ngành đã hình thành cần chuyên sâu và nâng tầm vê phối hợp cơ quan giám sát thuộc NHNN, Bộ Tài chính.
Bên cạnh đó, TS. Phạm Xuân Hoè đề xuất cần soạn thảo Nghị định về giám sát bổ sung hợp nhất đối với tập đoàn tài chính dựa trên căn cứ của khoản 10, 11, Điều 4 Luật Tổ chức tín dụng 2024, trong đó lưu ý: Trách nhiệm của ban quản trị đứng đầu tập đoàn tài chính, điều lệ của tập đoàn tài chính.
TS. Phạm Xuân Hoè nhấn mạnh, tập đoàn tài chính cần có một cấu trúc tổ chức và quản lý minh bạch, nhất quán với chiến lược tổng thể, định hướng quản trị rủi ro và được ban quản trị, quản lý cấp cao của công ty hay ngân hàng thương mại đứng đầu tập đoàn tài chính hiểu rõ.
Về dài hạn cần thừa nhân tập đoàn tài chính là một pháp nhân nên về dài hạn cần có lộ trình nâng tầm các quy định rõ như vốn tối thiểu và thanh khoản; xây dựng các chính sách về vốn tối thiểu, quản lý vốn và thanh khoản cao hơn so với hoạt động đơn thuần của một ngân hàng thương mại.
“Các giao dịch nội bộ trong tập đoàn tài chính phải được quản lý bởi cơ quan giám sát. Và các công ty thành viên trong tập đoàn tài chính phải báo cáo định kỳ cho cơ quan giám sát các giao dịch nội bộ. Về dài hạn, nên cụ thể hơn trong Luật về thanh tra giám sát, Luật Kiểm toán, Luật Ngân hàng Nhà nước sửa đổi gồm các điều khoản cụ thể về quản lý giám sát tập đoàn tài chính”, ông nói.
Minh bạch hơn nữa để công chúng giám sát
Toàn cảnh Hội thảo “Xây dựng các tập đoàn tài chính phát triển bền vững ở Việt Nam”. (Ảnh: Hạ An).
Đồng quan điểm, Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, cũng cho rằng minh bạch là yếu tố quan trọng nhất để ngăn chặn sở hữu chéo còn việc quy định tỷ lệ sở hữu các cổ đông có thể lách luật bằng việc nhờ đứng tên thay.
Luật sư Trương Thanh Đức phân tích, trọng tâm của các quy định mới mà NHNN đưa ra trong thời gian vừa qua gồm hai điểm. Một là tiếp tục hạ trần tỷ lệ sở hữu của cổ đông, cổ đông và người có liên quan (đi liền với việc mở rộng phạm vi “người có liên quan” và hai là giảm giới hạn cấp tín dụng.
Theo đó, cổ đông cá nhân không sở hữu quá 5% vốn điều lệ ngân hàng, cổ đông tổ chức không sở hữu quá 10% vốn điều lệ ngân hàng, cổ đông và người có liên quan không được sở hữu quá 15% vốn điều lệ ngân hàng. Việc giảm tỷ lệ sở hữu này đã củng cố cho các nỗ lực phòng tránh rủi ro, tiêu cực cho ngành Ngân hàng, đặc biệt là tình trạng một, một số, một nhóm cổ đông có liên quan chiếm tỷ lệ lớn sẽ can thiệp, chi phối, thậm chí lũng đoạn ngân hàng.
Tuy nhiên, so với mặt bằng quốc tế, giới hạn tỷ lệ sở hữu của Việt Nam là không cao. Và về nguyên lý, một nhóm cổ đông chiếm 20% vốn điều lệ ngân hàng thì cũng chỉ có một ứng viên vào hội đồng quản trị, không thể chi phối ngân hàng được. Nhưng thực tế cho thấy, nhất là một số vụ án đã xảy ra, tỷ lệ sở hữu vượt giới hạn rất nhiều, quy định đã có hiệu lực từ rất lâu rồi, nên việc siết chặt của NHNN là hợp lý, ông Đức cho hay.
Với quy định về giảm giới hạn cấp tín dụng, chuyên gia đánh giá giá cao những quy định xiết chặt giới hạn sở hữu và tín dụng trong các văn bản quy phạm pháp luật gần đây. Dù vậy, chúng tôi cho rằng mấu chốt của mọi mấu chốt vẫn nằm ở khâu giám sát thực thi luật. Đây là vướng mắc lớn nhất của Việt Nam hiện nay.
Với ngành ngân hàng, mức độ giám sát phải ở cấp cao nhất. Ví dụ thay vì cổ đông sở hữu 1% mới phải công khai thì danh sách toàn bộ cổ đông cần được công khai; thay vì chỉ khách hàng có dư nợ 10% vốn điều lệ ngân hàng mới công bố thì toàn bộ danh sách khách hàng vay vốn đều phải công bố trên website ngân hàng, chuyên gia đề xuất.
Theo ông, chỉ có công khai minh bạch thì mới có giám sát thực sự. Một người dân không nằm trong diện nộp thuế thu nhập cá nhân nhưng lại là cổ đông nắm 1% vốn ngân hàng, một doanh nghiệp liên quan đến giới chủ vay rất nhiều từ ngân hàng.
“Nếu được công khai chi tiết thông tin thì công chúng đều nhìn thấy và cơ quan chức năng phải xem xét ngay. Nếu 10 cổ đông, mỗi người được nhờ đứng tên sở hữu suýt soát 1% thì đã thành số gần gấp đôi giới hạn đối với một cổ đông cá nhân”, ông Đức đặt vấn đề.
Hạ An
————-
Vietnam Biz (Tài chính) ngày 05-12-2024:
(572/1.463)