‘Sửa luật để tạo mô hình trung gian, tạm gọi là doanh nghiệp hộ kinh doanh’.
(VNF) – Đề cập tới mối quan hệ giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI cho rằng, hiện nay chúng ta đang yêu cầu các hộ kinh doanh quy mô lớn phải thực hiện sổ sách, kê khai thuế phức tạp như doanh nghiệp. Nếu đã phải làm y hệt như vậy thì chuyển thành doanh nghiệp còn hơn. Do đó, cần sửa luật để tạo ra một mô hình trung gian, tạm gọi là “doanh nghiệp hộ kinh doanh”.
Chuyển đổi hộ kinh doanh thành doanh nghiệp là hợp lý
Quốc hội vừa thông qua Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế của hộ kinh doanh lên 500 triệu đồng/năm.
Tại Tọa đàm “Tháo gỡ vướng mắc chuyển đổi thuế khoán sang kê khai”, LS. Trương Thanh Đức Giám đốc Công ty Luật ANVI, cho rằng từ góc độ pháp lý, nếu tính toán một cách khôn ngoan, việc chuyển đổi thành pháp nhân là cần thiết.
Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI
Về nguyên nhân căn bản để đưa ra khuyến nghị này, ông Đức cho rằng khi hoạt động dưới hình thức hộ kinh doanh hay doanh nghiệp tư nhân, nếu xảy ra sơ suất hay thua lỗ, chủ sở hữu có nguy cơ mất toàn bộ cơ nghiệp, thậm chí gánh nợ vĩnh viễn cho đến khi được chủ nợ tha thứ.
Ngược lại, theo ông Đức đối với hình thức công ty, khi tuyên bố phá sản là chấm dứt trách nhiệm, chủ doanh nghiệp có thể bắt đầu lại, thậm chí làm lớn hơn. Do đó, xét về bản chất, trách nhiệm vô hạn của hộ kinh doanh là một bất lợi rất lớn.
“Cá nhân tôi từng kịch liệt phản đối việc ép buộc chuyển đổi thành doanh nghiệp vì thực tế chẳng mang lại lợi ích gì, thậm chí còn nảy sinh nhiều bất cập. Tuy nhiên, với sự thay đổi căn bản về chính sách quản lý thuế hiện nay, quan điểm của Cục Thuế là đúng đắn: tốt nhất là nên chuyển sang mô hình doanh nghiệp nếu quy mô đạt mức nhất định”, ông Đức cho hay.
Vị chuyên gia nhấn mạnh thêm rằng việc chuyển đổi thuế khoán sang kê khai thuế là một thay đổi chính sách vô cùng lớn, tác động không chỉ đến hàng triệu hộ kinh doanh mà còn ảnh hưởng tới cả trăm triệu người dân, bởi ai cũng phát sinh giao dịch với khu vực này hàng ngày.
Xem lại quy định xử phạt trong lĩnh vực thuế
Về ngưỡng chiụ thuế, ông Đức cho rằng cần nhìn nhận thực tế hơn về ngưỡng doanh thu chịu thuế. Theo đó, trước đây, mức doanh thu một tỷ đồng hay mười tỷ đồng được quy đổi ra số thuế nộp khoán rất thấp, nên hộ kinh doanh cảm thấy nhẹ nhàng.
“Còn nay, mức miễn thuế được nâng lên 500 triệu đồng có thể xem là một sự nới lỏng đáng kể so với con số 100 triệu trước kia, nhưng thực tế với chi phí đắt đỏ tại các đô thị lớn như Hà Nội, con số này chưa hẳn đã là ưu ái. Dù vậy, để đảm bảo công bằng với người làm công ăn lương và các doanh nghiệp khác, chúng ta buộc phải chấp nhận lộ trình này”, Luật sư Trương Thanh Đức khẳng định.
Liên quan đến quy định ngân hàng, theo ông Đức tư duy cấm cho mượn tài khoản là điều cần phải thay đổi. Thay vì cấm đoán, pháp luật nên khuyến khích các giao dịch qua ngân hàng để dễ dàng kiểm soát dòng tiền và đối chiếu dữ liệu thuế.
“Thực tế hiện nay cho thấy, xã hội đã chuyển sang thanh toán không dùng tiền mặt rất mạnh mẽ. Trong bối cảnh từ mớ rau ngoài chợ đến cốc trà đá đều có thể chuyển khoản, chúng ta không nên đi ngược lại xu thế đó bằng những quy định cứng nhắc, mà cần tận dụng dữ liệu ngân hàng để quản lý thuế hiệu quả hơn”, ông Đức nhấn mạnh quan điểm.
Về mối quan hệ giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, dưới góc nhìn cá nhân, vị luật sư cho rằng hiện nay chúng ta đang yêu cầu các hộ kinh doanh quy mô lớn phải thực hiện sổ sách, kê khai thuế phức tạp như doanh nghiệp. Nếu đã phải làm y hệt như vậy thì chuyển thành doanh nghiệp còn hơn.
“Tuy nhiên, tôi đề xuất cần sửa luật để tạo ra một mô hình trung gian, tạm gọi là “doanh nghiệp hộ kinh doanh”, vị chuyên gia đề xuất.
Theo đó, mô hình này cho phép hộ kinh doanh có lộ trình thích nghi, đơn giản hóa thủ tục kế toán và tài chính. Việc áp đặt ngay lập tức các quy chuẩn chuyên nghiệp của doanh nghiệp lớn cho các hộ nhỏ lẻ là không khả thi, bởi họ không đủ chi phí thuê nhân sự và hệ thống kế toán cũng chưa thực sự hỗ trợ hiệu quả cho nhóm đối tượng này.
Bên cạnh đó, vai trò của các tổ chức hội đoàn thể hiện nay vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế. Các hội nông dân hay phụ nữ không có đủ chuyên môn sâu để hỗ trợ hộ kinh doanh về pháp lý và thuế. Nhà nước hàng năm dành ngân sách hàng trăm tỷ đồng cho hỗ trợ pháp lý doanh nghiệp nhưng hiệu quả giải ngân thấp, trong khi đó hộ kinh doanh mới là đối tượng thực sự cần nguồn lực hỗ trợ này nhất.
Cuối cùng, ông Đức cho rằng cần xem xét lại quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế.
Theo ông, mức phạt hiện nay đang quá cao so với quy mô và thu nhập của hộ kinh doanh, gây ra sự sốc tâm lý cho người dân. Một lỗi chậm kê khai hay sai sót nhỏ bị phạt tiền triệu là quá nặng nề, có thể khiến người dân nản lòng và từ bỏ kinh doanh. Thay vì phạt nặng để răn đe, cơ quan quản lý nên ưu tiên nhắc nhở và hướng dẫn.
Đồng thời, chính sách cần thiết kế khéo léo để tránh tình trạng người dân tìm cách “lách luật” bằng việc chia nhỏ quy mô hộ kinh doanh cho các thành viên trong gia đình đứng tên để hưởng mức thuế khoán thấp, như câu chuyện đã từng xảy ra với biểu giá điện sinh hoạt hay mô hình kinh doanh tàu du lịch tại Hạ Long trước đây.
“Chính sách thành công là phải khiến người dân tự nguyện tuân thủ vì thấy hợp lý và có lợi, chứ không phải tìm cách đối phó”, ông Đức nói.
Kỳ Thư
————-
Vietnam Finance (Diễn đàn) ngày 10-12-2025:
(1.201)