PGS. TS Bùi Thị An: Người đi chợ thường là các bà mẹ 60 đến 80 tuổi, không thể lôi iPhone ra để kiểm tra thông tin mà nhận biết hàng giả được.
(NQS) – Thực trạng này dường như đang đặt ra thách thức lớn đối với công tác bảo vệ người tiêu dùng trước vấn nạn hàng giả, hàng nhái.
Tuy môi trường kỹ thuật số hiện nay đã phát triển đi khắp nơi nhưng thực chất, để nhận biết đâu là hàng thật, đâu là hàng giả qua các nền tảng công nghệ không phải là điều dễ dàng đối với những người tiêu dùng.
PGS.TS Bùi Thị An – Ủy viên BCH Hội Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam nhận định rằng: “Những người đi chợ thường là các bà, các mẹ lớn tuổi, 60 đến 80 tuổi, khi đến nơi mua bán họ không thể lôi chiếc iPhone ra để kiểm tra thông tin được”.
Thực trạng này đặt ra thách thức lớn đối với công tác bảo vệ người tiêu dùng trước vấn nạn hàng giả, hàng nhái, đặc biệt khi kẻ gian ngày càng sử dụng công nghệ cao để lừa đảo.
PGS.TS Bùi Thị An – Ủy viên BCH Hội Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam. Ảnh: BTC
“Lời khuyên người tiêu dùng phải nâng cao nhận thức hay không tham rẻ chưa thực sự hiệu quả”
Tại tọa đàm “Hàng giả lan rộng trên không gian số: Làm sao bảo vệ người tiêu dùng ở nông thôn?” diễn ra ngày 12/12, theo PGS.TS Bùi Thị An, việc bảo vệ người tiêu dùng không thể chỉ dừng lại ở những lời khuyên chung chung hay việc người tiêu dùng tự trang bị kỹ năng giữa bối cảnh kỹ thuật số phức tạp. Dù đã có những tiến bộ, nhưng cũng cần suy nghĩ phương án bảo vệ hiệu quả hơn và xem xét lại tính thực tế của các biện pháp hiện hành.
Thực tế cho thấy, dù kỹ thuật số đã phát triển và lan tỏa khắp nơi, nhưng ở vùng sâu vùng xa, tỷ lệ sử dụng chưa cao như tại các thành phố lớn. Đồng bào ở nhiều vùng sâu vùng xa không có nhiều điều kiện để quan tâm đến các chi tiết kỹ thuật số, hay kiểm tra sàn giao dịch điện tử nào là chính thống. Ngay cả khi đi mua hàng họ có quan tâm, nhưng để hiểu hết về kỹ thuật số hay sàn giao dịch thì là điều rất khó.
PGS.TS Bùi Thị An dẫn chứng: “Liệu chúng ta có thể giới thiệu cụ thể từng loại hình cho vùng nông thôn, như sàn nào chuyên về phân bón uy tín, sàn nào bán hàng tiêu dùng, thuốc hay thực phẩm chức năng chính hãng không? Hay chúng ta vẫn chỉ công bố chung chung? Tôi e rằng việc áp dụng những công bố chung chung đó ở vùng sâu vùng xa vẫn rất khó, và mục tiêu cuối cùng là bảo vệ người tiêu dùng vẫn chưa đạt được”.
Tại tòa đàm, bà An cũng nêu ra thực tế, khi chưa có sàn điện tử, nhiều doanh nghiệp bán hàng kém chất lượng đã về tận thôn bản quảng cáo, tặng quà để lừa bà con, và sàn điện tử có khi còn phức tạp và nặng nề hơn.
Trước những khó khăn thực tế này, PGS.TS Bùi Thị An nghiêng về giải pháp phát huy vai trò của chính quyền các thôn, bản, xã. Bà cho rằng cần phải coi việc ngăn chặn hàng giả, hàng nhái vào địa bàn là một nhiệm vụ bảo vệ người dân của chính quyền nơi đó. Đây được xem là một chiến thuật tốt, vì nếu để người tiêu dùng tự bơi thì sẽ rất khó khăn.
“Việc kết hợp này là rất cần thiết, bởi lời khuyên người tiêu dùng phải nâng cao nhận thức hay không tham rẻ chưa thực sự hiệu quả. Thay vào đó, cần phải trao trách nhiệm bảo vệ người tiêu dùng cho những người đứng đầu như trưởng làng, trưởng bản, trưởng thôn, trưởng xã. Họ quản lý địa bàn, thấy dân thiếu kiến thức thì nâng cao kiến thức, thiếu hạ tầng thì đề nghị nâng cao hạ tầng”, PGS.TS Bùi Thị An nhận định.
Mạng xã hội và thương mại điện tử đang là con dao hai lưỡi?
Thương mại điện tử hiện đang trở thành một trong những lĩnh vực tăng trưởng nhanh nhất của nền kinh tế, với mức tăng dự kiến 25-27% trong năm 2025. Đây là phương thức kinh doanh hiện đại, thúc đẩy lưu thông hàng hóa và mở rộng thị trường nội địa.
Tuy tiềm năng lớn, PGS.TS Bùi Thị An thừa nhận thương mại điện tử (TMĐT) và mạng xã hội (MXH) có hai mặt. Mặt tích cực là thông tin lan tỏa nhanh, giá cả cạnh tranh, và hàng hóa đến tay người tiêu dùng thuận tiện. Tuy nhiên, mặt không tốt là kẻ xấu lại lợi dụng mạng để tung các tin xấu và đưa hàng giả vào.
Thực tế, người tiêu dùng hiện nay thường gặp tình trạng “treo đầu dê, bán thịt chó”, mất tiền oan khi mua hàng trên mạng xã hội hay sàn thương mại điện tử.
“Mặc dù người dùng mạng thường được khuyên phải trở thành những người đọc thông minh, nhưng thực tế để phân biệt được cái gì là giả, cái gì là thật thì cũng rất khó. Ngay cả dân làm khoa học cũng đôi khi bị lừa”, bà An nhận định.
Chính vì những thách thức này, theo bà An, cần phải dùng công nghệ để hạn chế những thông tin độc, thông tin giả nếu kẻ gian đã dùng công nghệ để lừa đảo. Đối với sàn thương mại điện tử, phải dùng biện pháp quản lý để ngăn chặn chứ không còn cách nào khác.
PGS.TS Bùi Thị An mong các cơ quan chức năng cần xem xét lại tính thực tế của các giải pháp, vì nếu sang năm tổng kết mà tỷ lệ người tiêu dùng bị lừa, mua phải hàng kém chất lượng chỉ còn khoảng 10% thì đã là điều rất đáng mừng, nhưng bà cho rằng điều đó vẫn rất khó thực hiện.
Cùng quan điểm về giải quyết các mặt tiêu cực từ mạng xã hội, cũng tại tọa đàm, Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI cho rằng: “Về mạng xã hội, tôi nghĩ rằng công tác quản lý có lẽ còn chệch choạc, sơ hở và lỏng lẻo quá. Chúng ta phải kiên quyết thực hiện việc định danh tài khoản. Kể cả có dùng bí danh thì khi cần thiết vẫn phải truy xuất được danh tính thật là ai”.
Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI. Ảnh: BTC
Ông Đức dẫn chứng, Úc vừa công bố cấm người dưới 16 tuổi tham gia mạng xã hội. Điều này tuy khó áp dụng được ở Việt Nam, nhưng ông cho rằng “ít nhất ta phải suy ngẫm: Tại sao họ lại làm chặt như vậy? Các nước văn minh, tử tế, chuẩn mực thế mà họ còn phải siết chặt, trong khi mình thì lại bát nháo vô cùng”.
Để giải quyết bài toán kiểm soát thông tin trên nền tảng mạng xã hội, Luật sư Trương Thanh Đức đưa ra 2 giải pháp. Thứ nhất, những người lên mạng phải quản lý được danh tính. Hai là phải dùng AI, phần mềm để phát hiện xử lý kịp thời.
“Vấn đề là thái độ chúng ta chưa quyết liệt xử lý. Phải truyền thông mạnh mẽ rằng coi chừng bị xử lý hình sự chứ không chỉ phạt hành chính”, ông nhận định.
Mai Anh
————-
Người quan sát (Vĩ mô) ngày 13-12-2025:
(253/1.332)