Tránh “sốc chính sách” khi hộ kinh doanh chuyển sang kê khai thuế.
(DĐDN) – Nhiều ý kiến cho rằng nếu áp dụng cứng nhắc theo doanh thu, không tính đến biên lợi nhuận và thiếu lộ trình hỗ trợ, chính sách mới có thể gây “sốc” cho các hộ kinh doanh.
Ngày 10/12, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV đã biểu quyết thông qua Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi, trong đó nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế của hộ kinh doanh lên mức 500 triệu đồng/năm. Với mức này, dự kiến gần 90% tổng số hộ sẽ không phải nộp thuế. Tuy nhiên, từ thực tiễn hoạt động, không ít hộ kinh doanh cho rằng việc áp dụng một “ngưỡng cứng” theo doanh thu chưa phản ánh đầy đủ sự khác biệt về biên lợi nhuận giữa các nhóm ngành nghề. Những ngành có doanh thu lớn nhưng lợi nhuận mỏng như bán lẻ tạp hóa, phân phối hàng tiêu dùng, ăn uống bình dân… vẫn chịu áp lực lớn hơn so với các ngành dịch vụ có tỷ suất sinh lời cao. Do đó, nhiều ý kiến đề xuất cần nghiên cứu cách tiếp cận linh hoạt hơn, tính toán ngưỡng chịu thuế gắn với đặc thù ngành nghề để bảo đảm công bằng.
Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi đề xuất nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế của hộ kinh doanh lên mức 500 triệu đồng/năm – Ảnh: ITN
Từ thực tiễn kinh doanh, bà Nguyễn Thị Hường, Chủ cửa hàng phân phối hàng tiêu dùng Hường Sơn tại Hà Nội cho biết, dù doanh thu mỗi năm lên tới vài tỷ đồng nhưng biên lợi nhuận thực tế chỉ khoảng 3–5%, do phải gánh nhiều chi phí như mặt bằng, nhân công, vận chuyển và hao hụt hàng hóa.
“Nhìn doanh thu thì tưởng lớn, nhưng tiền lãi không bao nhiêu. Nếu chỉ căn cứ doanh thu để tính thuế thì những ngành buôn bán hàng thiết yếu như chúng tôi chịu thiệt hơn so với các dịch vụ có tỷ suất sinh lời cao”, bà Hường chia sẻ.
Theo đại diện này, chính sách thuế cần có cách tiếp cận linh hoạt hơn, gắn ngưỡng chịu thuế với đặc thù ngành nghề, đồng thời trong giai đoạn đầu chuyển sang kê khai, cơ quan thuế nên ưu tiên hướng dẫn, hỗ trợ để hộ kinh doanh có thời gian làm quen, thay vì xử phạt ngay khi xảy ra sai sót do chưa nắm vững quy trình. Các hộ kinh doanh mong muốn được cơ quan nhà nước hỗ trợ trong 1–2 năm đầu để có thời gian làm quen với việc kê khai. Nếu xảy ra sai sót do thiếu hiểu biết hoặc chưa quen quy trình, họ kỳ vọng sẽ được nhắc nhở, hướng dẫn thay vì xử phạt ngay.
Theo GS, TS Nguyễn Đức Thuận, Chủ tịch Hội các Nhà quản trị doanh nghiệp Việt Nam, việc chuyển hộ kinh doanh sang cơ chế kê khai thuế là xu hướng tất yếu, nhưng không thể làm bằng mệnh lệnh hành chính.
Theo ông Thuận, cần có lộ trình tối thiểu từ 12–18 tháng để cả người dân và cơ quan quản lý thích ứng. Thủ tục kê khai phải được đơn giản hóa, số hóa, với giao diện thân thiện, dễ sử dụng, tương tự các ứng dụng ngân hàng hiện nay. Nếu quy trình quá phức tạp, chính sách dù đúng cũng khó đi vào cuộc sống.
Đặc biệt, ông nhấn mạnh việc phân loại hộ kinh doanh theo quy mô là yếu tố then chốt. Hộ rất nhỏ nên áp dụng cơ chế khoán tối giản; hộ nhỏ và vừa thực hiện kê khai theo doanh thu với thủ tục gọn nhẹ; còn hộ kinh doanh lớn cần được định hướng, hỗ trợ từng bước chuẩn hóa để chuyển đổi thành doanh nghiệp.
“Không thể áp một công thức cho tất cả”, ông Thuận lưu ý.
Bên cạnh đó, ngành thuế cần minh bạch cách ấn định doanh thu, duy trì đối thoại định kỳ để kịp thời tháo gỡ vướng mắc. Với hóa đơn điện tử, cần khuyến khích nhưng không gây áp lực, song song với việc tăng cường đào tạo, hỗ trợ để hộ kinh doanh hiểu đúng và làm đúng. Nếu những điều này được thực hiện đồng bộ, quá trình chuyển đổi sẽ diễn ra êm thuận và tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của khu vực kinh tế hộ.
Với mức mới này, dự kiến gần 90% tổng số hộ sẽ không phải nộp thuế – Ảnh: ITN
Bên cạnh đó, Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI cũng cảnh báo nguy cơ “sốc chính sách” còn đến từ cơ chế xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế.
Theo ông Đức, mức phạt hiện nay đang quá cao so với quy mô và thu nhập của hộ kinh doanh, dễ gây sốc tâm lý. Một lỗi chậm kê khai hay sai sót nhỏ nhưng bị phạt vài triệu đồng có thể khiến người dân nản lòng, thậm chí bỏ kinh doanh. Trong giai đoạn đầu chuyển đổi, cơ quan quản lý nên ưu tiên nhắc nhở, hướng dẫn, sửa sai, thay vì đặt nặng xử phạt để răn đe.
Đồng thời, Luật sư Trương Thanh Đức cũng lưu ý, nếu chính sách không được thiết kế hợp lý, rất dễ phát sinh hành vi “lách luật”, như chia nhỏ quy mô hộ kinh doanh cho các thành viên trong gia đình đứng tên để hưởng mức thuế thấp.
“Chính sách chỉ thực sự thành công khi người dân tự nguyện tuân thủ vì thấy hợp lý và có lợi, chứ không phải tìm cách đối phó”, ông Đức nhấn mạnh.
Yến Nhung
————-
Diễn đàn Doanh nghiệp (Pháp luật) ngày 14-12-2025:
(199/1.001)