Đồng hành cùng hộ kinh doanh trong bước ngoặt cải cách thuế năm 2026.
(KTĐT) – Năm 2026 được xác định là cột mốc lịch sử trong quản lý thuế đối với khu vực kinh tế tư nhân, khi Việt Nam xóa bỏ thuế khoán và chuyển sang cơ chế tự kê khai, tự nộp thuế. Trước thay đổi có tác động sâu rộng tới hàng triệu hộ kinh doanh, vấn đề cốt lõi không chỉ nằm ở yêu cầu tuân thủ, mà ở hệ thống giải pháp đồng hành, hỗ trợ để hộ kinh doanh yên tâm thích ứng, phát triển minh bạch và bền vững.
Lấy hỗ trợ làm trọng tâm của cải cách
Theo Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Nguyễn Quang Vinh, việc xóa bỏ thuế khoán không nhằm tạo thêm gánh nặng cho hộ kinh doanh, mà là bước đệm cần thiết để khu vực này phát triển minh bạch, công bằng và có dư địa mở rộng trong dài hạn. Với khoảng 3,6 triệu hộ, cá nhân kinh doanh đang hoạt động, đóng góp gần 26.000 tỷ đồng cho ngân sách nhà nước, mọi điều chỉnh chính sách nếu thiếu tính đồng hành sẽ khó đi vào cuộc sống.
Hỗ trợ hộ kinh doanh kê khai thuế khi bỏ thuế khoán. (ảnh: Hà Phương)
Từ góc độ chính sách, việc Quốc hội thông qua Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi, nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế của hộ kinh doanh lên 500 triệu đồng/năm, được xem là giải pháp quan trọng nhằm giảm áp lực cho đại đa số hộ nhỏ và siêu nhỏ. Theo dự báo, với mức ngưỡng này, gần 90% tổng số hộ kinh doanh sẽ không phải nộp thuế. Đây là thông điệp rõ ràng cho thấy Nhà nước đang ưu tiên hỗ trợ, thay vì siết chặt, trong giai đoạn chuyển đổi.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến từ thực tiễn cho rằng, chỉ dựa vào doanh thu để xác định nghĩa vụ thuế chưa phản ánh đầy đủ sự khác biệt về biên lợi nhuận giữa các ngành nghề. Những lĩnh vực như bán lẻ tạp hóa, phân phối hàng tiêu dùng, ăn uống bình dân thường có doanh thu lớn nhưng lợi nhuận mỏng, trong khi các ngành dịch vụ chuyên môn lại có tỷ suất sinh lời cao hơn. Do đó, để chính sách thực sự đồng hành, cần tiếp tục nghiên cứu các cơ chế linh hoạt, gắn nghĩa vụ thuế với đặc thù ngành nghề và quy mô hoạt động.
Ở khâu thực thi, ngành thuế được xác định là lực lượng nòng cốt trong việc hỗ trợ hộ kinh doanh thích ứng với mô hình mới. Theo Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn, ngành thuế đang triển khai đợt cao điểm 60 ngày nhằm hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển từ thuế khoán sang kê khai. Hàng loạt kênh truyền thông, đối thoại, tọa đàm được tổ chức liên tục để giải đáp thắc mắc, giúp người nộp thuế hiểu đúng quy định và chủ động thực hiện nghĩa vụ.
Một giải pháp quan trọng khác là phân loại hộ kinh doanh theo quy mô và mức độ sẵn sàng. Với các hộ rất nhỏ, thủ tục kê khai cần được tối giản tối đa; với hộ nhỏ và vừa, áp dụng kê khai theo doanh thu với quy trình gọn nhẹ; còn với hộ kinh doanh lớn, cần có lộ trình và tư vấn để từng bước chuẩn hóa, hướng tới chuyển đổi thành doanh nghiệp. Cách tiếp cận này giúp giảm “sốc chính sách” và bảo đảm tính công bằng trong quản lý thuế.
Một trong những băn khoăn lớn nhất của hộ kinh doanh khi chuyển sang cơ chế kê khai là chi phí và thời gian quản lý hóa đơn, chứng từ, đặc biệt trong bối cảnh năng lực công nghệ số còn hạn chế. Nghiên cứu của VCCI cho thấy, có tới 49% hộ kinh doanh lo ngại chi phí và thời gian quản lý sẽ tăng lên đáng kể khi bỏ thuế khoán.
Trong bối cảnh đó, vai trò của các doanh nghiệp công nghệ trở nên đặc biệt quan trọng. Theo ông Đỗ Tuấn Anh – Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Công nghệ KiotViet, khả năng tiếp nhận công nghệ của hộ kinh doanh phụ thuộc nhiều vào độ tuổi, ngành nghề và môi trường kinh doanh. Nhóm hộ kinh doanh truyền thống, lớn tuổi thường tiếp cận chậm hơn, do đó cần được hỗ trợ nhiều hơn về mặt kỹ thuật và hướng dẫn sử dụng.
Thay vì cung cấp những giải pháp phức tạp, các DN công nghệ đang hướng tới việc thiết kế các công cụ đơn giản, dễ sử dụng, phù hợp với từng nhóm hộ. Từ khảo sát điều kiện ban đầu, lựa chọn giải pháp phù hợp, cho tới hỗ trợ sau bán, mục tiêu là giúp hộ kinh doanh từng bước làm quen với việc quản lý doanh thu, xuất hóa đơn, kê khai thuế trên nền tảng số. Khi công nghệ trở thành “trợ thủ” thay vì gánh nặng, hộ kinh doanh không chỉ đáp ứng yêu cầu tuân thủ, mà còn nâng cao năng lực quản trị, kiểm soát chi phí và mở rộng thị trường.
Xây dựng văn hóa tuân thủ – nền tảng cho phát triển bền vững
Bên cạnh DN công nghệ, các tổ chức trung gian như VCCI, hiệp hội ngành nghề và giới chuyên gia đóng vai trò cầu nối quan trọng. Theo ông Phạm Ngọc Thạch – Phó Trưởng ban Pháp chế VCCI, để chuyển đổi thành công, hộ kinh doanh cần thường xuyên cập nhật quy định pháp luật qua các kênh chính thống, đồng thời chủ động ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động sản xuất, kinh doanh. Việc lựa chọn giải pháp phần mềm phù hợp với mô hình kinh doanh sẽ giúp công nghệ trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực, thay vì tạo thêm áp lực.
Giải pháp đồng hành dài hạn không chỉ nằm ở chính sách hay công nghệ, mà quan trọng hơn là xây dựng văn hóa tuân thủ trong khu vực hộ kinh doanh. Theo các chuyên gia, đây là quá trình chuyển biến về nhận thức và tâm thế, từ “sợ thuế”, “ngại công nghệ” sang “hiểu đúng, làm đúng và tự tin làm chủ”.
Từ góc độ pháp lý, nhiều ý kiến cho rằng trong giai đoạn đầu chuyển sang kê khai, cơ quan quản lý cần ưu tiên nhắc nhở, hướng dẫn và tạo điều kiện để hộ kinh doanh làm quen, thay vì xử phạt nặng khi xảy ra sai sót do thiếu hiểu biết. Luật sư Trương Thanh Đức cảnh báo, nếu cơ chế xử phạt quá nghiêm khắc, rất dễ gây sốc tâm lý, khiến người dân nản lòng hoặc tìm cách đối phó, chia nhỏ quy mô để “lách luật”.
Đồng quan điểm, GS.TS Nguyễn Đức Thuận – Chủ tịch Hội các Nhà quản trị doanh nghiệp Việt Nam cho rằng, việc chuyển hộ kinh doanh sang kê khai thuế là xu hướng tất yếu, nhưng không thể thực hiện bằng mệnh lệnh hành chính. Cần có lộ trình đủ dài, tối thiểu 12–18 tháng, để cả người dân và cơ quan quản lý thích ứng. Thủ tục kê khai phải được đơn giản hóa, số hóa, với giao diện thân thiện, dễ sử dụng, tương tự các ứng dụng ngân hàng hiện nay.
Khi chính sách được thiết kế hợp lý, thực thi minh bạch và có sự đồng hành thực chất, hộ kinh doanh sẽ nhìn thấy lợi ích của việc tuân thủ: tiếp cận tín dụng thuận lợi hơn, mở rộng quy mô, từng bước tham gia sâu hơn vào khu vực kinh tế chính thức. Năm 2026 vì thế không chỉ là mốc cải cách thuế, mà còn là điểm khởi đầu cho một giai đoạn phát triển mới của khu vực kinh tế hộ – minh bạch hơn, chuyên nghiệp hơn và bền vững hơn.
Phương Nga
————-
Kinh tế & Đô thị (Kinh tế) ngày 17-12-2025:
(91/1.381)