Thần tốc triển khai ‘bộ tứ trụ cột’ – Bài 4: Từ Nghị quyết 68, gỡ hàng loạt nút thắt cho kinh tế tư nhân.
(PL HCM)- Với những gì đang diễn ra, chúng ta tin tưởng rằng Nghị quyết 68 nếu được triển khai quyết liệt, nghiêm túc sẽ giúp đưa kinh tế tư nhân trở thành trụ cột vững chắc cho mục tiêu Việt Nam hùng cường vào năm 2045.
Bốn tháng sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, khu vực kinh tế này đang nhận được sự quan tâm lớn từ công luận, chuyên gia và những người luôn đau đáu sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.
Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng khẳng định Nghị quyết 68 là một bước ngoặt lịch sử, khẳng định vai trò trung tâm của kinh tế tư nhân trong chiến lược phát triển đất nước.
Thủ tướng Phạm Minh Chính đã ký quyết định lập Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển kinh tế tư nhân để triển khai Nghị quyết 68, do ông làm Trưởng ban. Trong ảnh: Thủ tướng chủ trì cuộc Tọa đàm với doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp để thực hiện hiệu quả Nghị quyết 68. Ảnh: VGP
Khơi dậy niềm tin và xung lực mới
. Phóng viên: Nghị quyết 68 được ban hành trong bối cảnh kinh tế Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức hậu dịch COVID-19 và biến động toàn cầu nhưng lại được đặt trong bối cảnh những mục tiêu lớn về kinh tế – xã hội, như tăng trưởng hai con số từ năm 2026. Vậy những mục tiêu trong Nghị quyết 68 có phải là quá tham vọng, thưa ông?
+ Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng: Nếu nghiên cứu kỹ nghị quyết, chúng ta thấy năm quan điểm rất rõ ràng, mang tính đột phá. Cụ thể, kinh tế tư nhân là động lực then chốt; ưu tiên xử lý bằng biện pháp dân sự, kinh tế, hành chính trước khi xử lý hình sự; không hình sự hóa các quan hệ kinh tế; đảm bảo nguyên tắc suy đoán vô tội và không hồi tố bất lợi, bảo vệ quyền tài sản; cuối cùng là khuyến khích đổi mới sáng tạo, công nghệ số và các mô hình kinh doanh mới.
Mục tiêu rất tham vọng là đến năm 2030, kinh tế tư nhân đóng góp 60%-65% GDP, có ít nhất 2 triệu doanh nghiệp (DN) hoạt động, trong đó 15% là DN lớn và đến năm 2045, trở thành nền kinh tế tư nhân mạnh mẽ, dẫn dắt khu vực Đông Nam Á. Đây không chỉ là mục tiêu số lượng mà còn chất lượng, tập trung vào năng suất, công nghệ và hội nhập quốc tế.
Thực ra, trước khi ban hành nghị quyết này, những mục tiêu nêu trên đã được Bộ Chính trị thảo luận kỹ lưỡng. Nhìn vào thực tiễn 40 năm đổi mới thì kinh tế tư nhân đã phát triển từ con số 0 lên hơn 940.000 DN và 5,2 triệu hộ kinh doanh, đóng góp khoảng 50% GDP. Tuy nhiên, chúng ta nhận thấy tiềm năng còn lớn hơn nếu tháo gỡ được các nút thắt. Nghị quyết như một “tia sáng” giữa bối cảnh khó khăn, khơi dậy niềm tin và xung lực mới cho DN.
Gỡ hàng loạt nút thắt
. Nghị quyết 68 đã được ban hành và thể chế hóa gần bốn tháng nay. Vậy những kết quả ban đầu trong việc thực hiện Nghị quyết 68 đã đạt được là gì?
+ Có thể nói khi chúng ta đang trao đổi với nhau thì Nghị quyết 68 và các nghị quyết thể chế hóa vẫn đang được cả hệ thống chính trị, cộng đồng DN triển khai, thực thi.
Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương đã ban hành nhiều giải pháp cải cách hành chính, xây dựng luật và chính sách hỗ trợ, đặc biệt cho DN nhỏ và vừa. Ví dụ, tại phiên họp lần thứ nhất Ban Chỉ đạo quốc gia, chúng tôi tập trung vào tám nhóm chính sách chính gồm tiếp cận đất đai, vốn, giảm chi phí tuân thủ, hỗ trợ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, khuyến khích mô hình kinh tế số.
Nhiều địa phương như Hà Nội đã tháo gỡ vướng mắc trong bất động sản, dành quỹ đất sạch (ít nhất 20 ha hoặc 5%) cho DN nhỏ, khởi nghiệp.
Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng. Ảnh: QH
Chính phủ cũng đã trình và được Quốc hội thông qua chính sách giảm 30% tiền thuê đất trong năm năm đầu, mở rộng hình thức bảo đảm vay vốn như tín chấp và tài sản tương lai. MTTQ Việt Nam đã xây dựng chương trình đồng hành với bốn nhóm nhiệm vụ là tuyên truyền, giám sát, đối thoại và hỗ trợ kết nối đầu tư. Hiệp hội DN nhỏ và vừa phối hợp tuyên truyền, hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi.
Kết quả ban đầu có thể nói là rất tích cực vì nghị quyết đã khơi thông nguồn lực cho hơn 940.000 DN, củng cố niềm tin và tạo chuyển động mạnh mẽ. Những con số thống kê chính thức cho đến nay cho thấy số lượng DN đăng ký mới tăng 15% so với cùng kỳ, một số dự án bất động sản được tái khởi động, dòng vốn bắt đầu lưu thông tốt hơn.
Tất nhiên, phải khẳng định rằng đây chỉ là những kết quả bước đầu những kết quả ấy đã tạo khí thế mới, như một “cú hích” giúp kinh tế tư nhân đóng góp lớn hơn vào tăng trưởng GDP năm 2025.
. Ông từng cho rằng nếu tháo gỡ được “điểm nghẽn của điểm nghẽn” thì sẽ tạo được “đột phá của đột phá”. Vậy công tác này đang được thực hiện thế nào theo Nghị quyết 68 cũng như Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị?
+ Nghị quyết của Chính phủ về kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết 68 đã đề ra tám nhóm nhiệm vụ và 117 nhiệm vụ cụ thể được giao cho các bộ, ngành, địa phương.
Các yêu cầu như loại bỏ ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính, 30% chi phí tuân thủ pháp luật, 30% điều kiện kinh doanh không cần thiết…; đã và đang hiện thực hóa qua việc Chính phủ trình Quốc hội sửa nhiều luật liên quan đến thuế, khoa học công nghệ, ngân sách và DN…
Cùng với đó là các chính sách hỗ trợ DN nhỏ và hộ kinh doanh, như cung cấp miễn phí nền tảng số, phần mềm kế toán, tư vấn pháp lý, đào tạo quản trị đã được triển khai để khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi sang mô hình DN cũng đã được ban hành và thực thi.
Tất cả công tác “thể chế hóa” trên đây đều đang tập trung vào tinh thần cốt lỗi của Nghị quyết 68 là bảo vệ quyền sở hữu tài sản, quyền tự do kinh doanh và cạnh tranh bình đẳng, củng cố niềm tin của DN vào môi trường kinh doanh minh bạch và ổn định của Việt Nam.
Hoạt động sản xuất của một doanh nghiệp tại Khu công nghệ cao TP.HCM. Ảnh: HOÀNG QUÂN
Đưa kinh tế tư nhân trở thành trụ cột
. Chắc chắn không có con đường nào bằng phẳng và không phải mọi quyết sách đều gặp thuận lợi hoàn toàn. Theo ông, những thách thức khi thực hiện Nghị quyết 68 là gì và giải pháp nào để vượt qua các thách thức ấy?
+ Thách thức vẫn còn nhiều, phải khẳng định điều đó. Đầu tiên là hệ thống thể chế còn vướng mắc. Thủ tục rườm rà, chi phí tuân thủ cao, thanh tra gây nhũng nhiễu, định kiến với kinh tế tư nhân chưa thể xóa bỏ một sớm một chiều. Thứ hai, việc tiếp cận nguồn lực khó khăn như đất đai giá cao, vốn tắc nghẽn, thiếu thị trường thử nghiệm cho đổi mới. Vì vậy, Chính phủ sẽ tiếp tục trình Quốc hội sửa đổi Luật Đất đai.
Thứ ba, chất lượng DN hạn chế như quy mô nhỏ, công nghệ lạc hậu, tỉ lệ rút lui khỏi thị trường vẫn còn. Thứ tư, truyền thông về các chủ trương, định hướng, các quyết sách của Quốc hội và Chính phủ đôi khi cũng chưa đáp ứng yêu cầu. Cuối cùng, bối cảnh toàn cầu cũng là một tác nhân không nhỏ khiến cho các thách thức trở nên khó vượt qua hơn.
Tuy vậy, nếu có các giải pháp đồng bộ thì các thách thức ấy hoàn toàn có thể vượt qua. Nếu chúng ta quyết tâm, quyết liệt tháo gỡ “điểm nghẽn của điểm nghẽn” thì DN sẽ có thêm nhiều nguồn lực để phát triển. Các biện pháp tài khóa – tài chính như xây dựng kênh tín dụng thương mại, hỗ trợ lãi suất cho DN nhỏ; ưu tiên quỹ đất sạch và giảm tiền thuê cũng sẽ giúp cộng đồng DN tận dụng cơ hội kinh doanh tốt hơn.
Đặc biệt, định hướng trong Nghị quyết 68 đã được thể chế hóa “nghiêm cấm thanh tra nhũng nhiễu, ưu tiên xử lý dân sự trước hình sự, đảm bảo suy đoán vô tội” sẽ giúp cộng đồng DN an tâm, tin tưởng rằng quá trình kinh doanh, sản xuất của mình sẽ được bảo vệ.
Cùng với đó, việc hoàn thiện khung pháp lý cho kinh tế số, hỗ trợ chuyển đổi số cho DN nhỏ; tăng cường giám sát trong xây dựng bộ chỉ tiêu theo dõi, tổ chức đối thoại định kỳ với DN cũng sẽ là những giải pháp hỗ trợ căn bản cho các cộng đồng DN.
Chúng ta có đủ cơ sở lý luận, thực tiễn, chính trị, pháp lý để tin rằng Nghị quyết 68 nếu được triển khai quyết liệt, nghiêm túc sẽ tạo đột phá của đột phá, đưa kinh tế tư nhân trở thành trụ cột vững chắc cho mục tiêu Việt Nam hùng cường vào năm 2045.
. Xin cảm ơn ông.
Cộng đồng doanh nghiệp phấn khởi đón nhận
Quan sát phản ứng của cộng đồng DN, trực tiếp lắng nghe ý kiến của họ từ các hội nghị, tọa đàm… tôi cho rằng sự đón nhận Nghị quyết 68 của DN là rất tích cực, thậm chí vượt mong đợi. Cộng đồng DN đánh giá nghị quyết như “Nghị quyết 10 trong thời kỳ đổi mới”, mang tính cách mạng và lịch sử. Nhiều doanh nhân gọi đây là “tia sáng” giữa khó khăn, tạo niềm tin mới và xung lực mạnh mẽ.
Có doanh nhân nói nghị quyết giúp DN hành động quyết liệt hơn trong chuyển đổi số, có người tin nghị quyết sẽ tạo chuyển động tích cực cho đầu tư, kinh doanh, có người còn ví nghị quyết như “cơn mưa rào” giải tỏa những vướng mắc lâu nay của DN.
Nhìn chung, DN coi nghị quyết như một cú hích, làm bật tung chiếc lò xo là chính họ đang bị kìm nén lâu ngày. Nghị quyết 68 giúp họ gia tăng niềm tin, quyết định đầu tư mạnh mẽ hơn vào công nghệ và mở rộng quy mô sản xuất, kinh doanh. Phản hồi từ hơn 5,2 triệu hộ kinh doanh cũng tích cực khi rất nhiều hộ kinh doanh sẵn sàng chuyển đổi thành DN.
Chính phủ vẫn liên tục lắng nghe, đối thoại để tiếp nhận các góp ý từ người dân, từ cộng đồng DN để đảm bảo Nghị quyết 68 và các nghị quyết thể chế hóa thực sự phục vụ DN.
Phó Thủ tướng NGUYỄN CHÍ DŨNG
*****
Ý KIẾN:
ĐBQH PHAN ĐỨC HIẾU, Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính:
Doanh nghiệp cũng cần thực thi Nghị quyết 68
Nghị quyết 68 đã được ban hành bốn tháng và việc thực thi như thế nào sẽ quyết định sự thành công. Nếu nghị quyết được triển khai tốt và được chuyển hóa thành hành động cụ thể trong từng DN thì sẽ tạo nên bước đột phá thứ ba trong lịch sử phát triển kinh tế tư nhân, tạo được sự thay đổi lớn.
Thực ra, trong thực thi Nghị quyết 68 thì cải cách thể chế là “dễ nhất”. Nhà nước làm ra thể chế thì Nhà nước tiến hành cải cách. Bởi chỉ khi cải cách mạnh mẽ thể chế mới tạo ra được đột phá. Không chỉ cắt giảm thủ tục hành chính, mà cần rà soát xem luật nào, nghị định nào không còn cần thiết thì phải bãi bỏ.
Khi thể chế được cởi mở, các DN sẽ không còn mang nỗi lo bị phân biệt đối xử hay gặp khó khăn khi gia nhập thị trường. Lúc này, DN chỉ phải đối mặt với áp lực cạnh tranh khốc liệt và những DN có năng lực thực sự, biết đổi mới và tận dụng cơ hội mới có thể bứt phá, trụ vững trong dài hạn.
Để Nghị quyết 68 thực sự phát huy hiệu quả, cần có sự đồng hành và chủ động từ phía DN. Các DN tư nhân cần tích cực tham gia vào quá trình xây dựng và phản biện chính sách, đồng thời không ngừng nâng cao năng lực quản trị, vận hành và tuân thủ pháp luật.
—–
Luật sư TRƯƠNG THANH ĐỨC, Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam:
Phải tin vào doanh nhân chân chính
Sự hào hứng của cộng đồng DN, các chuyên gia và của cả xã hội đối với Nghị quyết 68 cần được nuôi dưỡng bằng nhiều cách. Nhưng tôi cho rằng tinh thần quan trọng nhất của Nghị quyết 68 là “không hình sự hóa quan hệ kinh tế – dân sự” phải được chuyển biến một cách căn bản, thiết thực và cụ thể từ các cơ quan chức năng, nhất là trong thời gian chưa sửa đổi được một cách cơ bản các luật để thích ứng với nghị quyết.
Điều tra, truy tố, xét xử thế nào, theo hướng có tội hay không có tội, xử phạt nặng hay nhẹ, tha miễn hay không tha miễn đã được quy định rõ ràng, cụ thể trong BLHS. Do vậy, nếu không được sửa đổi kịp thời thì Quốc hội phải ban hành nghị quyết nói rõ, khi đó mới hiện thực hóa được trên thực tế.
Phải trao quyền quyết định thực sự cho thẩm phán chứ không phải mọi “hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong BLHS”, thậm chí là sai phạm nghiêm trọng, đều là tội phạm và phải xử lý hình sự.
Thực tiễn cho thấy rất nhiều vụ án hình sự từ trước tới nay liên quan đến các quan hệ kinh tế – dân sự chỉ cần áp dụng các biện pháp hành chính, dân sự cũng đủ tác dụng trừng phạt, răn đe nghiêm minh và có hiệu quả tốt hơn cho nền kinh tế – xã hội.
Điều rất khó nhưng phải quyết tâm xử lý là ranh giới mong manh giữa tội phạm hình sự và các vi phạm hành chính, dân sự. Vì trong nhiều trường hợp, ranh giới này mong manh đến mức “hình sự cũng được” mà “dân sự cũng được”, trong khi luật thì lại không thể thế này cũng đúng, thế khác cũng xong.
Tinh thần mà Nghị quyết 68 cũng như chủ trương chung của Đảng và Nhà nước về việc không hình sự hóa quan hệ kinh tế – dân sự vốn đã xuyên suốt từ mấy chục năm nay. Giờ đây, muốn hiện thực hóa tinh thần này, bên cạnh việc sửa luật thì phải mạnh dạn giao quyền, giao trọng trách, phải tin vào cán bộ, vào con người, nhất là tin vào doanh nhân chân chính.
*****
SỔ TAY:
Xóa bỏ tình trạng “trên rải thảm, dưới rải đinh”
Phát triển kinh tế tư nhân là một trong những trụ cột chiến lược nhằm thúc đẩy tăng trưởng nhanh và bền vững, thực hiện khát vọng Việt Nam hùng cường vào năm 2045. Đảng và Nhà nước đã ban hành hàng loạt chính sách quan trọng về phát triển kinh tế tư nhân, gần đây nhất là Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, khẳng định vai trò kinh tế tư nhân là “một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia”.
Tuy vậy, việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) về phát triển kinh tế tư nhân còn nhiều bất cập. Sự chồng chéo trong quy định pháp luật đã được cộng đồng doanh nghiệp (DN) và cử tri phản ánh nhiều trong thời gian gần đây. Đó là những bất cập của Luật Đầu tư, Luật Đầu tư đối tác công tư và Luật Đất đai, Luật Quy hoạch; hay các chính sách về tín dụng ngân hàng… Chưa kể, còn nhiều chính sách lớn đã được nêu trong các nghị quyết của Đảng nhưng chưa được luật hóa, như kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn hay năng lượng tái tạo…
Sự vừa thừa vừa thiếu văn bản pháp luật khiến việc thực thi chính sách kém hiệu quả và gây nên tình trạng “trên rải thảm, dưới rải đinh”; “nói một đằng, làm một nẻo” hay “trên bảo, dưới không nghe”.
Thậm chí, ngay cả khi VBQPPL đã rõ ràng thì việc thực thi chính sách, pháp luật cũng còn phụ thuộc nhiều vào thái độ, kỹ năng, trách nhiệm của cán bộ và đơn vị thực thi công vụ. Thực tiễn cho thấy việc kỳ thị DN tư nhân trong một bộ phận cán bộ, công chức làm ảnh hưởng đến chất lượng VBQPPL và việc thực thi pháp luật. Đó cũng là một phần nguyên nhân gây nên tư duy quản lý nặng tính hành chính, chưa chuyển đổi mạnh mẽ sang quản trị – kiến tạo như Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ đạo.
Trước thực tế đó, vai trò giám sát ngày càng trở nên quan trọng, đặc biệt là hoạt động giám sát của Quốc hội.
Các “điểm nghẽn” trong hoạt động của DN cần được phát hiện và hệ thống lại từ khâu khởi nghiệp đến quá trình kinh doanh và đầu tư mở rộng sản xuất, kinh doanh. Cũng cần có giám sát chuyên sâu theo từng chuyên đề tương ứng với các loại hình DN. Chủ đề giám sát cũng cần cô đọng, tránh dàn trải để các kiến nghị mang tính thực tiễn cao, khả thi trong thực hiện.
Chẳng hạn, cần có những giám sát chuyên đề về công tác xuất nhập khẩu, logistics hay thủ tục hải quan, kho vận để giảm bớt các thủ tục, rút ngắn thời gian thông quan, giảm thiểu rủi ro xuất nhập khẩu cho DN. Rồi trong các lĩnh vực về phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo đang gặp khó khăn gì, các thông tư, nghị định hiện nay có khuyến khích DN tư nhân đầu tư nghiên cứu khoa học, đổi mới công nghệ không.
Tăng trưởng tín dụng có thúc đẩy các DN sản xuất không hay chủ yếu tập trung vào lĩnh vực bất động sản. Kinh tế xanh, kinh tế trí thức, kinh tế tuần hoàn và chuyển đổi số đang diễn ra như thế nào trong khu vực tư nhân.
Kế hoạch thực hiện phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 được triển khai như thế nào trên thực tế, nó tác động thuận chiều hay ngược chiều lên kết quả hoạt động của DN. Từ đó đưa ra phương hướng tháo gỡ để DN đồng hành với Chính phủ trong việc thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm phát thải khí nhà kính…
Các chính sách thuế, phí đất đai và tiếp cận thông tin của các DN FDI và DN tư nhân trong nước có thực sự bình đẳng, minh bạch. Hay các cam kết của Nhà nước với DN có thực sự được thực thi không, có hồi tố chính sách không…
Ngoài việc tháo gỡ cho DN thì giám sát cũng cần chỉ ra các trách nhiệm của DN với Nhà nước và cộng đồng, xã hội về bảo vệ môi trường, về việc thực hiện nghĩa vụ thuế, BHXH và quản trị ESG trong DN tư nhân. Hiện tượng sản xuất hàng gian, hàng giả được dung túng hay buông lỏng thế nào; hoặc ngược lại, có DN nào bị nhũng nhiễu do lợi dụng việc chống hàng gian, hàng giả gây ra không.
Các quy định bắt buộc trong kinh doanh như phòng, chống cháy nổ, quy định về môi trường, quy định về đăng ký kinh doanh, về bản quyền thương hiệu có gây khó khăn gì cho DN. Các cơ chế khiếu nại, khiếu kiện của DN được quy định thế nào, có minh bạch và hiệu quả không, có được giải quyết kịp thời không…
Để khu vực tư nhân thực sự trở thành “một động lực quan trọng nhất” của nền kinh tế, rất cần một hệ thống thể chế phù hợp, minh bạch và thuận lợi. Để làm được điều đó, hoạt động giám sát của Quốc hội cần phải đổi mới mạnh mẽ về tư duy, nội dung và phương pháp. Và quan trọng nhất, DN cần được nhìn nhận là đối tác phát triển chứ không phải là đối tượng bị quản lý.
ĐBQH NGUYỄN QUANG HUÂN, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam
Chân Luận
—————
Pháp luật HCM (Thời sự) ngày 11-9-2025:
(420/3.694)