“Mạch ngầm đỏ” trong dòng chảy kinh tế tư nhân.
1. Là một chuyên gia pháp lý lâu năm, ông nhìn nhận thế nào về vai trò của tổ chức Đảng trong doanh nghiệp tư nhân – xét từ khía cạnh bảo đảm pháp chế, đạo đức và sự phát triển bền vững?
Vai trò của tổ chức Đảng trong doanh nghiệp tư nhân (bao gồm các công ty), nếu xét từ góc nhìn pháp lý, có thể xem như một cơ chế kiểm soát mềm nhưng bền vững. Trong quá trình hành nghề, tôi nhận thấy rất nhiều doanh nghiệp tư nhân dễ rơi vào trạng thái “lệch chuẩn” vì thiếu một trụ đỡ đạo đức, thiếu một cơ chế nội bộ phát hiện, phản biện để tự điều chỉnh. Tổ chức Đảng, nếu phát huy đúng mục đích, vận hành đúng cách thức có thể giúp doanh nghiệp sớm phát hiện, khắc phục sự lệch hướng kinh doanh bài bản, phát triển bền vững, và có trách nhiệm xã hội.
Về nguyên lý, tổ chức Đảng không can thiệp trực tiếp vào quản trị, điều hành kinh doanh, nhưng góp phần cảnh báo, định hướng hành vi tuân thủ pháp luật, khuyến khích tuân theo quy chuẩn, đồng thời tuân theo tâm tư, nguyện vọng của khách hàng và người lao động. Đó là những yếu tố không thể thay thế bằng các bộ phận chức năng như pháp chế hay kiểm soát nội bộ.
Tôi cho rằng, tổ chức Đảng trong doanh nghiệp tư nhân phát huy được đúng vai trò thì không chỉ mang ý nghĩa chính trị, hình thức mà còn có thể quy ra hiệu quả kinh tế, văn hoá doanh nghiệp, trở thành “bộ lọc giá trị” cho các quyết định kinh doanh. Đặc biệt trong bối cảnh môi trường pháp lý đang thay đổi nhanh, ranh giới giữa pháp lý và đạo đức ngày càng mong manh, thì vai trò dẫn dắt về nguyên tắc, đạo lý, kỷ cương lại càng cần được củng cố.
2. Một số doanh nghiệp băn khoăn liệu tổ chức Đảng có thể “phủ bóng” lên hoạt động điều hành hay ảnh hưởng đến quyền tự chủ kinh doanh. Là người am hiểu pháp lý, ông đánh giá thế nào về lo ngại này?
Đây là tâm lý có thật và đâu đó cũng xảy ra ít nhiều trên thực tế, nhưng theo tôi là do cả hai phía, người quản lý doanh nghiệp và cơ sở Đảng chưa hiểu đúng và làm đúng vai của mình. Nếu tuân thủ đúng quy định của Hiến pháp, pháp luật, quy định của Điều lệ và của các cơ quan Trung ương, thì tổ chức Đảng hoạt động độc lập với bộ máy doanh nghiệp, không phải là một cơ cấu của pháp nhân, không được quyền can thiệp vào các quyết định quản lý và kinh doanh của công ty (càng không với doanh nghiệp tư nhân chỉ có một chủ duy nhất là cá nhân).
Tuy nhiên, để tránh tâm lý e ngại từ doanh nghiệp, pháp luật của Nhà nước và các cơ quan của Đảng cần có hướng dẫn cụ thể hơn về yêu cầu, phạm vi, phương pháp, hình thức hoạt động của các đảng bộ, chi bộ, đảng uỷ, chi uỷ tại doanh nghiệp, đặc biệt là trong khối tư nhân. Điều 4.3, Hiến pháp năm 2013 đã quy định rõ “Các tổ chức của Đảng và đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật”. Hiểu đúng thì tổ chức Đảng có vai trò đồng hành, hỗ trợ chứ không chi phối, quyết định các vấn đề của doanh nghiệp. Các hoạt động của đảng bộ, chi bộ tập trung vào sự lãnh đạo về chính trị, tư tưởng, nhằm tham gia xây dựng định hướng, chiến lược, kế hoạch phát triển; tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức; đề cao trách nhiệm xã hội; định hình văn hóa doanh nghiệp và đạo đức nghề nghiệp, trên cơ sở phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu, tích cực của đảng viên.
Một điều quan trọng là cần nâng cao năng lực và tư duy của cán bộ Đảng trong doanh nghiệp tư nhân. Nếu họ hiểu rõ chiến lược kinh doanh, tôn trọng tính chuyên môn và hỗ trợ trên tinh thần hợp tác, thiện chí và thực tế, thì sự hiện diện của họ sẽ được ghi nhận, đánh giá tích cực.
3. Để tổ chức Đảng trong doanh nghiệp tư nhân phát huy hiệu quả thực chất, theo ông cần điều chỉnh gì về mặt pháp lý hoặc thể chế?
Nhìn nhận theo mục tiêu và quy định thì như trên, nhưng thực hiện thì không hề đơn giản. Để hiện thực hoá điều này thì về khía cạnh thể chế, tôi cho rằng cần chú trọng ba yếu tố sau đây:
Thứ nhất, chính sách và khuyến nghị rõ ràng, minh bạch. Cần có quy định, chỉ dẫn cụ thể, dễ hiểu, dễ thực hiện về việc thành lập và hoạt động của tổ chức Đảng trong doanh nghiệp tư nhân. Đồng thời, cần xây dựng các cơ chế phối hợp phù hợp, tự nguyện, hợp lý, hiệu quả để doanh nghiệp thấy tốt hơn, lợi hơn khi tạo điều kiện cho hoạt động của cơ sở đảng;
Thứ hai, thiết kế mô hình tổ chức linh hoạt. Không nên áp dụng máy móc mô hình tổ chức Đảng của khu vực công, mà cần lựa chọn mô hình phù hợp với đặc điểm riêng của từng loại hình và quy mô, tính chất của doanh nghiệp. Có thể thử nghiệm các mô hình như chi bộ chuyên đề, chi bộ liên kết hoặc chi bộ cụm theo ngành nghề, khu vực. Tôi không phải là Đảng viên, nhưng vẫn mạnh dạn đề xuất, vì đã có trải nghiệm về việc cách đây gần 40 năm, là người đề nghị sáng lập và đứng đầu Chi hội Luật gia khác với Điều lệ Hội lúc đó, tập hợp được đông đảo luật gia trẻ tại nhiều doanh nghiệp ở thành phố Hải Phòng;
Thứ ba, bồi dưỡng cán bộ Đảng có tư kinh tế, hiểu về thực tế hoạt động doanh nghiệp. Đây là điểm mấu chốt. Cán bộ Đảng tại doanh nghiệp không chỉ có bản lĩnh chính trị, mà đồng thời phải có kiến thức thực tiễn về đầu tư, kinh doanh, để không bị xem là “người đứng ngoài hệ sinh thái”. Doanh nghiệp không mong chờ gì hơn có được những Đảng viên giỏi về chuyên môn, hòa nhập vào quần chúng và đóng góp tích cực vào sự phát triển của đơn vị.
Tổ chức Đảng không nên chỉ triển khai, hoàn thành các nghị quyết, chỉ tiêu của Đảng, mà cần biến mình thành một trung tâm, hay ít nhất cũng là một mắt xích kết nối, định hướng và lan tỏa các giá trị chuẩn mực, giúp cho doanh nghiệp tư nhân phát triển đúng hướng, đúng luật và hiệu quả, để kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế đúng như Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị.
Trân trọng cảm ơn ông!
Nguyễn Giang
—————
VTV.vn (Magazine) ngày 28-11-2025:
(1.116/1.231)
Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, Trọng tài viên VIAC trả lời phỏng vấn từ ngày 17-7-2025. Nhưng sau 5 tháng chỉ còn 186 trong bài 7.640 chữ.