Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân: Cải cách thể chế phải bảo đảm tôn trọng quy luật thị trường.

Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, Trọng tài viên VIAC cho rằng, muốn đổi mới và cải cách thể chế, đặc biệt cần phải tôn trọng 3 thứ là tự do con người, môi trường tự nhiên và quy luật thị trường. Tôn trọng quy luật thị trường là cần chấm dứt ý chí, giảm thiểu ý định can thiệp trực tiếp vào thị trường.

“Điểm rơi chín muồi” để thúc đẩy doanh nghiệp tư nhân

– Là chuyên gia về luật, ông nhìn nhận thế nào về tác động của Nghị quyết số 68-NQ/TW tới sự phát triển của doanh nghiệp tư nhân thời gian tới?

Luật sư Trương Thanh Đức: Có thể khẳng định, Nghị quyết số 68-NQ/TW thực sự là dấu mốc đột phá cho sự phát triển của doanh nghiệp tư nhân Việt Nam. Với sự ra đời của Nghị quyết này chính là điểm rơi chín muồi giúp chúng ta có đủ thế, đủ lực và đủ bảo đảm để thúc đẩy khối doanh nghiệp tư nhân phát triển.

Sở dĩ nói như vậy là bởi khu vực tư nhân của nước ta thời gian qua dù đã có sự phát triển vượt bậc song vẫn bị “trói chân”, mà cản trở lớn nhất chính là điểm nghẽn về thể chế. Tổng Bí thư Tô Lâm cũng đã chỉ rõ “thể chế là điểm nghẽn của điểm nghẽn”. Minh chứng điển hình là hiện ước tính lên đến 16.000 điều kiện kinh doanh, làm tiêu tốn rất nhiều tiền bạc, công sức, nguồn lực xã hội. Không những thế, sợi dây thủ tục trói buộc, với rất nhiều nhiêu khê, còn làm nhụt ý chí của nhiều doanh nhân; làm giảm sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Qua trực tiếp làm việc, hỗ trợ, tư vấn cho doanh nghiệp, cảm nhận chung là các doanh nghiệp đều có mong muốn được thật sự tự do kinh doanh theo đúng tinh thần của Hiến pháp, muốn được giải thoát khỏi những thứ trói buộc để chớp lấy cơ hội, tự tin chiến đấu và chiến thắng trên thương trường. Rất hiếm doanh nghiệp muốn làm sai, muốn tiêu cực, nếu không phải là vì cực chẳng đã. Muốn vậy, không gì khác là phải cải cách thể chế!

– Đối chiếu với những quan điểm, định hướng chỉ đạo tại Nghị quyết số 68-NQ/TW, mong muốn ấy của doanh nghiệp đã được giải quyết thỏa đáng, thưa ông?

Luật sư Trương Thanh Đức: Nghị quyết số 68-NQ/TW đã đưa ra những quan điểm, định hướng hết sức đúng đắn, xác đáng và cụ thể, phù hợp với nguyện vọng, mong muốn của mọi doanh nghiệp. Đó là “xóa bỏ triệt để nhận thức, tư tưởng, quan niệm, thái độ định kiến về kinh tế tư nhân Việt Nam”; “bảo đảm đầy đủ quyền sở hữu tài sản, quyền tự do kinh doanh, quyền cạnh tranh bình đẳng, được tự do kinh doanh các ngành nghề pháp luật không cấm”; “bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp và doanh nhân; tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch, ổn định, an toàn, dễ thực thi, chi phí thấp, đạt chuẩn quốc tế, bảo đảm khả năng cạnh tranh khu vực, toàn cầu”; “đẩy mạnh cải cách, hoàn thiện, nâng cao chất lượng thể chế, chính sách, bảo đảm và bảo vệ hữu hiệu quyền sở hữu, quyền tài sản, quyền tự do kinh doanh, quyền cạnh tranh bình đẳng của kinh tế tư nhân và bảo đảm thực thi hợp đồng của kinh tế tư nhân”…

Hoàn thiện thể chế pháp luật không phải chỉ là tạo thêm hành lang và gia cố thêm rào giậu, quan trọng hơn là cần phải xóa bỏ mọi rào chắn lợi bất cập hại, trói chân, giữ tay, bóp đầu doanh nhân. Song, nếu chỉ tháo gỡ theo kiểu e ngại nâng lên đặt xuống điều kiện kinh doanh, thì chúng ta sẽ mãi luẩn quẩn trong “mê hồn trận” của pháp luật và không thể thành công khi bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc!

Xem xét sửa đổi, loại bỏ một số tội về kinh tế

– Vậy theo ông, cải cách thể chế cần làm thế nào?

Luật sư Trương Thanh Đức: Tôi cho rằng cần phải có quan điểm khác biệt nhất thì mới tạo ra sự đột phá, như thế kinh tế tư nhân mới bứt phá được.

Muốn đổi mới và cải cách thể chế, đặc biệt cần phải tôn trọng 3 thứ, đó là: tự do con người, môi trường tự nhiên và quy luật thị trường. Tôn trọng quy luật thị trường là cần chấm dứt ý chí, giảm thiểu ý định can thiệp trực tiếp vào thị trường. Can thiệp trực tiếp bằng mệnh lệnh, bằng quyền lực hành chính thì rất dễ bị lệch lạc, hiệu quả rất dễ bị méo mó và chắc chắn sẽ gây tổn thương cho thị trường, không trước mắt thì lâu dài. Giảm thiểu sự can thiệp vào thị trường chính là chìa khóa tăng cường cơ hội cho sự phát triển mạnh mẽ.

Tuy nhiên, để đạt được điều trên thì cần phải có hệ thống pháp luật định hướng hành vi, yêu cầu hành động và xử lý vi phạm. Nếu điểm nghẽn là thể chế, thì nguyên tắc áp dụng pháp luật lâu nay chính là huyệt điểm của điểm nghẽn, nhất là trong đầu tư, kinh doanh. Vì vậy, chìa khóa cải cách thể chế chính là phải có sự thay đổi nguyên tắc áp dụng pháp luật, điều chi phối quyết định trong cả hệ thống pháp luật.

Theo đó, ngoài việc được làm tất cả những gì luật không cấm, quan trọng hơn là khi pháp luật xung đột, mâu thuẫn, chồng chéo đối với một việc, người dân phải được toàn quyền lựa chọn áp dụng theo quy định nào có lợi nhất cho họ. Nếu việc đó vi phạm nguyên tắc pháp chế hay có hậu quả pháp lý nào đó không tốt thì đó là trách nhiệm của các cơ quan ban hành, thuộc về lỗi hệ thống, chứ không phải là trách nhiệm của người dân. Chấp nhận điểm đột phá này (ít nhất là trong 5 năm), thì chúng ta chỉ cần sửa 1 điều về áp dụng pháp luật thay vì phải sửa hàng vạn điều. Và đó là cách nhanh nhất, tốt nhất, thậm chí là duy nhất bảo đảm được quyền tự do kinh doanh và bứt phá thần tốc cho doanh nghiệp, đất nước phát triển! Còn nếu như chỉ tăng tốc sửa đổi luật, cứ phải trông chờ, phụ thuộc vào việc sửa đổi, hoàn thiện pháp luật mà không có giải pháp đột phát, với hàng nghìn văn bản, hàng vạn điều luật thì sẽ lại phải tính bằng nhiều nhiệm kỳ, chứ khó đạt được trong một vài năm như Nghị quyết yêu cầu, vì thực tế lâu nay, hệ thống pháp luật đã quá rối, quá phức tạp, cứ giải quyết được vấn này thì lại phát sinh vấn đề khác.

– Một nội dung cũng được doanh nghiệp rất quan tâm là không hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế, hành chính. Ông có đề xuất gì trong triển khai?

Luật sư Trương Thanh Đức:  Tôi rất tán thành quan điểm, định hướng này của Nghị quyết số 68-NQ/TW. Theo tôi, cần sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự 2015 theo hướng tăng cường cả trong quy định lẫn trên thực tế hình phạt tiền và hình phạt không giam giữ thay cho phạt tù đối với các tội nói chung, tội kinh tế nói riêng; đồng thời cần xem lại về mức tiền định lượng, sửa một số tội về kinh tế.

Cụ thể, đối với tội về sản xuất, buôn bán hàng giả, hình phạt tù cao nhất rất nặng (chung thân – tử hình). Cần xem lại tính chất, mức độ. Nếu giả nguy hiểm, độc hại lớn thì vẫn áp dụng hình phạt như hiện hành, thậm chí cần tăng nặng, nhưng nếu giả ở mức độ nhẹ, chỉ là kém hàm lượng, chất lượng, số lượng, trọng lượng một chút thì nên áp dụng xử tội lừa dối khách hàng, quảng cáo gian dối; tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp hoặc tách ra tội sản xuất, buôn bán hàng giả kiểu như không bảo đảm chất lượng, số lượng. Đặc biệt cần xem xét phi hình sự hóa, thay thế bằng mức phạt tiền có thể tăng lên rất cao. Chỉ những trường hợp không thể phạt tiền thì mới phải tính đến việc phạt tù.

Với tội lập quỹ trái phép cần loại bỏ, vì không thuộc trường hợp chiếm đoạt, không rõ mức độ nguy hiểm và thiệt hại lớn đến đâu. Nếu hành vi nguy hiểm liên quan đến việc lập quỹ trái phép thì bị xử lý về tội trốn thuế, tội vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng; tội sử dụng trái phép tài sản. Tương tự, tội đầu cơ cũng cần xem xét lại, bởi trong kinh tế thị trường cần khuyến khích đầu tư nói chung, đầu cơ nói riêng; chỉ nghiêm cấm và xử lý hành vi lừa đảo, gian dối, ép buộc, bắt chẹt.

– Xin cảm ơn ông!

Đan Thanh, Báo Đại biểu Nhân dân thực hiện

(1.506/1.645)

Đã trà lời phỏng vấn và sửa ngày 07-5-2025, nhưng cứ chần chừ rồi không thấy đăng, không rõ lý do thực sự.