Cưỡng chế hộ kinh doanh: Khi nào mới kê biên tài sản từng thành viên?
(NĐT) – Quy định mới tại Nghị định 296/2025/NĐ-CP về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đang khiến nhiều hộ kinh doanh lo ngại có thể bị “đụng” tới tài sản riêng của từng thành viên. Tuy nhiên, theo các chuyên gia pháp lý và cơ quan thuế, cách hiểu này chưa chính xác và thiếu căn cứ pháp luật.
Ngày 16/11/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định 296/2025/NĐ-CP quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính (VPHC). Nghị định này có hiệu lực từ ngày 1/1/2026 và thay thế Nghị định 166/2013/NĐ-CP.
Đây là Nghị định do Bộ Công an soạn thảo và trình Chính phủ ban hành,
Một trong những nội dung mới của Nghị định 296/2025/NĐ-CP là quy định “Nguồn tiền khấu trừ và tài sản kê biên đối với tổ chức, hộ kinh doanh, hộ gia đình, tổ hợp tác, cộng đồng dân cư bị áp dụng biện pháp cưỡng chế” (Điều 4)
Trong đó quy định: “Đối với hộ kinh doanh, hộ gia đình, tổ hợp tác thì khấu trừ tiền, kê biên tài sản, trả chi phí cho hoạt động cưỡng chế từ tiền, tài sản chung của hộ kinh doanh, hộ gia đình, tổ hợp tác; trường hợp tài sản chung không đủ để thi hành quyết định cưỡng chế thì khấu trừ tiền, kê biên tài sản của các thành viên trong hộ kinh doanh, hộ gia đình, tổ hợp tác, trừ trường hợp hợp đồng hợp tác hoặc pháp luật có liên quan quy định khác.”
Trước đó, tại Nghị định 166/2013/NĐ-CP không quy định đối với hộ kinh doanh, hộ gia đình, tổ hợp tác và cũng không quy định trường hợp khấu trừ nhưng không đủ thì sẽ lấy từ nguồn nào khác.
Vấn đề đang gây tranh cãi hiện nay chính là quy định nguồn tiền khấu trừ và tài sản kê biên đối với hộ kinh doanh, hộ gia đình, tổ hợp tác, cụ thể là “Trường hợp tài sản chung không đủ để thi hành quyết định cưỡng chế thì khấu trừ tiền, kê biên tài sản của các thành viên trong hộ kinh doanh, hộ gia đình, tổ hợp tác.”
Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI. Ảnh: NVCC
Cưỡng chế hộ kinh doanh- hiểu sao cho đúng
Theo Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, đang có sự hiểu không chính xác về quy định này gây hoang mang trong xã hội mấy ngày qua. Quy định trên gồm 02 điều kiện cần và đủ để khấu trừ, kê biên tài sản của các thành viên trong hộ kinh doanh, hộ gia đình và tổ hợp tác.
Thứ nhất, phải là thành viên trong hộ hoặc tổ hợp tác, trong đó chỉ hộ gia đình được pháp luật quy định trách nhiệm cụ thể với tư cách là một chủ thể của quan hệ pháp luật thì mới chịu sự ràng buộc theo quy định trên, chứ không phải là thành viên hộ gia đình chung chung theo đăng ký hộ khẩu điện tử.
Hiện nay, hầu như hộ gia đình không còn là chủ thể của hầu hết các quan hệ pháp luật liên quan đến tiền bạc. Cụ thể, theo các đạo luật thì từ năm 2017, hộ gia đình đã không còn là một chủ thể pháp lý trong giao dịch dân sự và hợp đồng theo quy định tại Điều 101, Bộ luật Dân sự năm 2015. Từ tháng 8/2024, hộ gia đình đã không còn là một chủ thể sử dụng đất theo quy định tại khoản 25, Điều 3 của Luật Đất đai năm 2024. Đến nay chỉ còn quy định về “Quyền, nghĩa vụ của chủ hộ và thành viên hộ gia đình về cư trú” tại Điều 10, Luật Cư trú năm 2020. Đặc biệt, nếu hộ gia đình và hộ kinh doanh chỉ có 1 người thì không có liên quan đến trách nhiệm của thành viên khác.
Thứ hai, thành viên của hộ gia đình, hộ kinh doanh, tổ hợp tác chỉ phải chịu trách nhiệm liên đới trong các quan hệ liên quan đến tiền bạc nếu như cùng ký kết hoặc ủy quyền cho người khác ký kết các giao dịch, hợp đồng, thỏa thuận, cam kết. Khác với trước kia, cứ chủ hộ kinh doanh, chủ hộ gia đình hay tổ trưởng tổ hợp tác ký kết thì các thành viên còn lại đương nhiên phải chịu trách nhiệm, từ năm 2017 trở đi, khi giao dịch thì phải được tất cả các thành viên trong hộ kinh doanh, hộ gia đình và tổ hợp tác ký kết thì mới có giá trị pháp lý, tức người nào không đồng ý ký kết thì sẽ không phải chịu trách nhiệm về nghĩa vụ tổ hay hộ, hộ kinh doanh.
Nếu chỉ có chủ hộ hay Tổ trưởng hợp tác ký thì giao dịch không có hiệu lực và các thành viên còn lại không phải chịu trách nhiệm, do đó, không thể kê biên hay khấu trừ được phần tài sản chung và càng không xử lý được phần tài sản riêng của người không tham gia giao dịch.
“Nếu hiểu gốc rễ của vấn đề như vậy thì không có gì phải hoang mang, lo lắng. Nếu các thành viên ký vào văn bản hay ủy quyền thì đương nhiên phải chịu trách nhiệm, dám làm thì phải dám chịu. Còn mình không trực tiếp hay gián tiếp ủy quyền cho người khác ký, thì không có căn cứ pháp luật khấu trừ, kê biên tài sản. Nghĩa vụ thuế cũng phải phân định được rõ phạm vi nghĩa vụ của từng thành viên và được xem xét trên cơ sở nguyên lý này”- Luật sư Trương Thanh Đức khẳng định.
Ông Lê Văn Hải, Phó trưởng ban, Ban Pháp chế, Cục Thuế. Ảnh: XT
Liên quan đến lĩnh vực thuế, vấn đề đang rất nhạy cảm khi các hộ kinh doanh đang chuyển mô hình quản lý thuế từ thuế khoán lên kê khai thuế, trao đổi với Nhadautu.vn, ông Lê Văn Hải, Phó trưởng ban, Ban Pháp chế, Cục Thuế cho biết, Nghị định 296/2025/NĐ-CP quy định: “Đối với việc cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt VPHC trong lĩnh vực quản lý thuế, trường hợp Luật Quản lý thuế và các Nghị định quy định chi tiết Luật này có quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt thì thực hiện theo các văn bản quy phạm pháp luật đó.” (Khoản 2, Điều 1, Nghị định 296/2025/NĐ-CP)
Theo Luật Quản lý thuế số 108/2025/QH15 vừa được Quốc hội ban hành có hiệu lực từ 1/7/2026, tại khoản 2 Điều 49 “Biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định hành chính về quản lý thuế” quy định các biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định hành chính về quản lý thuế bao gồm: Trích tiền từ tài khoản của đối tượng bị cưỡng chế thi hành quyết định hành chính về quản lý thuế tại tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài; phong tỏa tài khoản; Khấu trừ một phần tiền lương hoặc thu nhập; Dừng làm thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu; Ngừng sử dụng hóa đơn; Thu tiền, tài sản khác của đối tượng bị cưỡng chế thi hành quyết định hành chính về quản lý thuế do cơ quan, tổ chức, cá nhân khác đang nắm giữ; Kê biên tài sản, bán đấu giá tài sản kê biên theo quy định của pháp luật; Nộp đơn yêu cầu áp dụng thủ tục phá sản; Thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, giấy chứng nhận đăng ký hợp tác xã, giấy chứng nhận đăng ký tổ hợp tác, giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh, giấy phép thành lập và hoạt động, giấy phép hành nghề, giấy chứng nhận đăng ký hoạt động chi nhánh, văn phòng đại diện, giấy chứng nhận đăng ký địa điểm kinh doanh, đăng ký hoặc giấy phép hoạt động kinh doanh nền tảng thương mại điện tử.
“Biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định hành chính về quản lý thuế tại Luật Quản lý thuế 2025 quy định rõ hơn so với Luật Quản lý thuế 2019, và không có chuyện khấu trừ tiền hay kê biên tài sản của các thành viên trong hộ kinh doanh”- Phó ban Pháp chế, Cục Thuế khẳng định.
Theo Bộ luật Dân sự 2015, khi hộ gia đình, tổ hợp tác hoặc tổ chức không có tư cách pháp nhân tham gia quan hệ dân sự, các thành viên trực tiếp ký kết hoặc ủy quyền mới là chủ thể chịu trách nhiệm pháp lý.
Trường hợp thành viên không ký kết, không được ủy quyền thì chỉ chịu trách nhiệm đối với giao dịch do chính mình xác lập.
Chủ thể trong quan hệ dân sự có sự tham gia của hộ gia đình, tổ hợp tác, tổ chức khác không có tư cách pháp nhân
Trường hợp hộ gia đình, tổ hợp tác, tổ chức khác không có tư cách pháp nhân tham gia quan hệ dân sự thì các thành viên của hộ gia đình, tổ hợp tác, tổ chức khác không có tư cách pháp nhân là chủ thể tham gia xác lập, thực hiện giao dịch dân sự hoặc ủy quyền cho người đại diện tham gia xác lập, thực hiện giao dịch dân sự. Việc ủy quyền phải được lập thành văn bản, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Khi có sự thay đổi người đại diện thì phải thông báo cho bên tham gia quan hệ dân sự biết.
Trường hợp thành viên của hộ gia đình, tổ hợp tác, tổ chức khác không có tư cách pháp nhân tham gia quan hệ dân sự không được các thành viên khác ủy quyền làm người đại diện thì thành viên đó là chủ thể của quan hệ dân sự do mình xác lập, thực hiện.
(Khoản 1 Điều 101, Bộ Luật Dân sự 2015)
Thanh Thanh
—————
Nhà đầu tư (Pháp luật) ngày 27-12-2025:
https://nhadautu.vn/cuong-che-ho-kinh-doanh-khi-nao-moi-ke-bien-tai-san-tung-thanh-vien-d101905.html
(614/1.753)