Cần bỏ hình phạt tù chung thân và tăng mức hình phạt tù có thời hạn
(ND) – Dự thảo đã tăng mức tối đa khi tổng hợp hình phạt tù có thời hạn lên 30 năm để khắc phục một phần bất hợp lý của mức hình phạt tù có thời hạn tối đa là 20 năm trong Bộ luật hiện hành.
Để bảo đảm sự công bằng và hợp lý hơn, theo tôi cần bỏ quy định khống chế tối đa mức tổng hợp hình phạt tù có thời hạn hoặc nếu có khống chế, thì cần nâng lên ít nhất là 100 năm. Đồng thời với việc này, cần bỏ hình phạt tù chung thân và chuyển sang mức hình phạt tù khoảng 30-40 năm. Đâu là lẽ công bằng khi một người phạm nhiều tội, phải chịu phạt tổng cộng đúng 30 năm tù so với một người phải chịu phạt tổng cộng lên tới 50-70 năm tù, nhưng tổng hợp lại cũng chỉ lại còn 30 năm là tối đa? Hoặc trường hợp người phạm tội chịu hình phạt tù chung thân cộng với vài chục năm tù nữa nhưng cuối cùng cũng chỉ phải chấp hành một hình phạt tù chung thân, mà thực chất cũng chỉ là hình phạt trên 30 năm tù. Hình phạt tổng hợp cuối cùng cần phải đánh giá đúng tội trạng và mức hình phạt của từng người phạm tội, chứ không thể chênh nhau một sáu một mười rồi rốt cuộc cũng lại chỉ chịu mức án ngang nhau.
Nếu không khống chế mức hình phạt có thời hạn tối đa 20 năm tù, thì tên lừa đảo Nguyễn Văn Mười Hai trước đây phạm 3 tội liền, đã phải chịu mức án tù 45 năm chứ không phải chỉ có 20 năm. Và điều quan trọng ở đây là số năm tù không phải là bất di bất dịch. Khi thi hành án, người bị kết án tù có thể được giảm một phần ba, một nửa hoặc nhiều hơn hơn nữa so với mức hình phạt đã tuyên, tuỳ thuộc vào việc đáp ứng được những điều kiện do luật định. Cùng được được giảm một nửa mức án, thì người chịu 30 năm tù phải ở tù 15 năm, còn người chịu 100 năm tù vẫn phải ở tù 50 năm. Nếu quy định mức tối đa chỉ có 30 năm tù, thì dễ đánh đồng nhiều tội phạm khác nhau. Kẻ xấu hơn, kẻ ác hơn, kẻ có nhiều tội lỗi hơn, không đáng được hưởng lợi như vậy.
Về nguyên tắc, hình phạt tù chung thân là không có thời hạn. Nhưng cũng như Bộ luật hiện hành, Dự thảo Bộ luật có nhiều quy định về miễn giảm hình phạt trong khi xét xử và thi hành án cho thấy, hình phạt tù chung thân thực chất cũng chỉ được tính bằng khoảng 36 năm. Vậy tại sao lại không quy đổi ra một mức cụ thể 30-40 năm? Còn nếu như không tính đến yếu tố miễn giảm hình phạt, thì lại càng bất công hơn. Ví dụ, có 2 người cùng bị phạt tù chung thân, một người 20 tuổi sẽ phải ngồi tù 50 năm mới bằng thời điểm bắt đầu chấp hành hình phạt của người đã 70 tuổi?
Và, một người đã bị phạt tù tối đa là 30 năm hoặc bị phạt tù chung thân rồi, thì trong quá trình bị điều tra, truy tố, xét xử họ mặc sức phạm thêm các tội ít nghiêm trọng, tội nghiêm trọng và tội rất nghiêm trọng (theo phân loại mới của Dự thảo), vì sẽ không thể cộng thêm vào mức án quá 30 năm tù. Như vậy liệu có dẫn đến tâm lý coi thường pháp luật, hạn chế tác dụng đấu tranh phòng chống tội phạm?
Bỏ hình phạt tù chung thân và tăng thêm mức hình phạt tù có thời hạn, sẽ giải quyết được các bất hợp lý trên.
Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, Trọng tài viên VIAC.
______
Bài viết gửi đăng Báo Nhân Dân 4-1999