Như đã đưa tin, vừa qua, Công ty TNHH URC đã bị Bộ Y tế xử phạt 5,8 tỷ đồng do các vi phạm trong sản xuất và tiêu thụ 2 lô nước trà xanh hương chanh C2 và nước tăng lực Rồng Đỏ hương dâu có hàm lượng chì cao quá mức công bố.

Đáng chú ý, công ty URC đã bán 2 lô sản phẩm với tổng giá trị hàng hoá vi phạm gần 3,9 tỷ đồng không thu hồi được, tương đương cả triệu chai C2 và Rồng Đỏ. Và cho đến thời điểm, không thể biết được trong số này bao nhiêu chai đã được bán cho người tiêu dùng và bao nhiêu chai còn trôi nổi trên thị trường.

Chưa đủ tính răn đe

Theo lãnh đạo Bộ Y tế, con số 5,8 tỷ đồng là quyết định xử phạt vi phạm hành chính cao nhất trong ngành y tế từ trước tới nay. Tuy nhiên, theo một số chuyên gia, con số này vẫn “chưa thấm vào đâu” so với quy mô doanh số và khả năng gây thiệt hại tới người tiêu dùng.

Trao đổi với báo chí, Luật sư Trương Thanh Đức, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) bình luận: “Luật của mình quá nhẹ nhàng, lẽ ra phải phạt hàng trăm nghìn tỷ. Doanh số lớn đương nhiên phải phạt năng hơn số người ta thu được thì mới ngăn cản, răn đe được các vụ tương tự, chứ phạt vài tỷ còn quá nhỏ so với lợi nhuận họ thu được”.

Theo luật sư Đức, cơ quan chức năng làm theo luật, nhưng luật không rõ ràng, không mạnh tay thì rất khó xử lý. Do đó, cần phải phạt thật nặng để lần sau không vi phạm nữa, thậm chí phải đóng cửa để răn đe những doanh nghiệp, cá nhân khác.

Đồng quan điểm, Luật sư Trần Minh Hùng, Văn phòng Luật sư Gia Đình (Đoàn luật sư TPHCM) cũng cho rằng: “Số tiền 5,8 tỷ đồng là tổng hợp nhiều hành vi vi phạm không phải là 1 hành vi vi phạm. Theo tôi hình thức xử phạt về hành chính thì dù có nhiều đến đâu cũng không có sức răn đe người vi phạm. Với lợi nhuận gấp nhiều lần so với số tiền bị phạt, thì phạt tiền chỉ tổn thất về mặt kinh tế chứ không có sức giáo dục, răn đe người vi phạm”.

“Tôi hoàn toàn đồng ý với quan điểm cần xem xét nên xử lý về mặt hình sự trong tương lai về các hành vi vi phạm về an toàn vệ sinh thực phẩm”, ông Hùng nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo ông Hùng, theo Bộ luật hình sự hiện nay thì những hành vi vi phạm về vệ sinh an toàn thực phẩm chỉ bị xử lý về mặt hình sự khi gây hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe, tính mạng con người. Yếu tố “gây hậu quả nghiêm trọng” được coi là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành tội phạm về vệ sinh an toàn thực phẩm và mức độ “hậu quả nghiêm trọng” ở đây được thể hiện bằng việc “gây thiệt hại cho tính mạng” hoặc “gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe người tiêu dùng”.

“Tuy nhiên, đa số các vụ vi phạm về an toàn thực phẩm hiện nay, bao gồm cả những hành vi nguy hiểm như sử dụng hóa chất công nghiệp hay nguyên liệu quá hạn để chế biến thực phẩm… đều ít khi gây hậu quả chết người ngay lập tức nên chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm. Đây là một sự hạn chế của pháp luật hình sự về vấn đề này”, ông Hùng cho biết.

Người tiêu dùng kiện URC: Không dễ!

Theo luật sư Trần Minh Hùng, trong mọi trường hợp, khi phát hiện hàng hóa có dấu hiệu “khuyết tật”, không đảm bảo an toàn thực phẩm, người tiêu dùng nên khiếu nại lên Hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng để bảo vệ quyền lợi ích một cách hợp pháp. Đồng thời, người tiêu dùng có quyền yêu cầu đổi vật có khuyết tật, giảm giá và bồi thường thiệt hại. Nếu không thỏa thuận được người tiêu dùng có thể khởi kiện ra tòa án để yêu cầu bồi thường.

“Về tổn hại đến sức khỏe thì do đã có kết luận của Bộ Y tế về lỗi của hàng hóa rồi nên việc chứng mình này không khó vì các chứng cứ này đã có kết luận hợp pháp từ cơ quan có thẩm quyền. Tuy nhiên, để khởi kiện, người tiêu dùng còn phải chứng minh qua các chứng cứ như hóa đơn, biên lai, hợp đồng và các chứng từ khác về việc mua chai nước hoặc lô hàng. Đây là điều không hề đơn giản khi việc mua bán, sử dụng chai nước hầu như không có hoá đơn, chứng từ”, ông Hùng nói.

Vị luật sư cũng cho rằng, các cửa hàng, đại lý bán hàng C2 và Rồng đỏ nếu bán hàng cho khách hàng và bị khách hàng phàn nàn, khiếu nại hay bị ảnh hưởng uy tín, thiệt hại thì vẫn có quyền khởi kiện bồi thường như người tiêu dùng bình thường. Bởi khi nhà sản xuất giao sản phẩm không đạt chất lượng cho các cửa hàng, đại lý thì các cửa hàng, đại lý này vẫn bị thiệt hại tùy giao dịch cụ thể mà thiệt hại mở góc độ khác nhau.

“Để bảo vệ người tiêu dùng theo tôi cần tiếp tục tăng cường công tác quản lý nhà nước về chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm trong thời gian tới, hoàn thiện hệ thống pháp luật về vệ sinh an toàn thực phẩm, Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cần đi vào thực tế”, ông nhấn mạnh.

Chung quan điểm, luật sư Trương Thanh Đức cũng thừa nhận, việc người tiêu dùng khởi kiện doanh nghiệp là không đơn giản bởi trong trường hợp này, muốn được bồi thường thì người tiêu dùng phải chứng minh được mình là khách hàng, đã mua hàng, tiêu dùng hàng thể hiện qua biên lai, hóa đơn mua hàng.

“Tuy nhiên, ở Việt Nam, mua bán lặt vặt vài chai nước thì gần như không có hóa đơn, có không ai giữ.​ Cả kể chứng minh đã mua bán rồi cũng phải chứng minh là mình có sử dụng hay không. Trong khi đó, tác hại của việc sử dụng nước uống nhiễm chì không bộc phát luôn hoặc có bộc phát thì cũng có hàng trăm nghìn lý do khác như do ăn uống”, ông Đức nói.