Bước dần ra ánh sáng.

(ND) – Minh bạch trong chính sách thuế là xu thế không thể đảo ngược. Tuy nhiên, triển khai như thế nào để người dân vượt qua tâm lý “phòng thủ”, không cảm thấy bị bỏ lại phía sau trong tiến trình cải cách là một vấn đề cần phải được tính toán cẩn trọng.

Ở nhiều khu chợ, tuyến phố của Hà Nội, không khí kinh doanh khá trầm lắng, nhiều cửa hàng tạm đóng… Ảnh: Lê Minh

Không dễ từ bỏ thói quen cũ

Nửa đầu tháng 6 trôi qua một cách chóng vánh, chiếc máy tính tiền được lắp từ cuối tháng 5 theo hướng dẫn của các tư vấn viên trong quán làm tóc nữ BB Hair Salon (thành phố Bắc Giang) vẫn nằm in lìm. Khi được hỏi tại sao chưa dùng, anh Nguyễn Thanh Bình, chủ quán BB Hair Salon, ngượng nghịu trả lời: “Em dùng chưa thạo! Mà cũng chẳng khách nào lấy hóa đơn cả nên cũng… quên! Quán nhà em cũng chỉ ở diện “động viên sử dụng” vì đến đầu sang năm, mới bắt buộc phải dùng mà. Khi nào bên thu thuế xuống nhắc, em tính sau…”.

Không còn trai trẻ như anh Bình, vợ chồng ông Nguyễn Đình Hòa là chủ một cơ sở bán rau quả ở chợ đầu mối Long Biên (quận Ba Đình, Hà Nội), đã ở tuổi ngoài 70. “Quanh năm mua bán ngoài chợ, đóng thuế khoán đã quen rồi! Giờ lại phải tính trên hệ thống máy tính tiền chuyên dụng, chưa biết làm thế nào. Không dùng thì lo, mà dùng thì sợ lỗi… Mấy chục năm nay, chúng tôi chỉ bán hàng, thu tiền, không hề biết đến khái niệm hóa đơn, chứng từ, giờ còn lo có phải thuê thêm nhân viên thu ngân, kế toán chuyên nghiệp hay không…”, ông Hòa giãi bày. Ông bảo, cũng đành khi nào cán bộ thuế đến nhắc thì thực hiện.

Thẳng thắn chia sẻ những khó khăn khi tiếp cận quy định mới, ông Nguyễn Đức Ngọc, chủ quán Bún cá cay Hải Phòng (quận Thanh Xuân, Hà Nội) cho biết, quán ăn của ông hoạt động theo mô hình hộ gia đình, doanh thu không ổn định, chủ yếu “lấy công làm lãi”. Thực tế này khiến ông lo ngại việc đầu tư thêm máy tính tiền và thuê kế toán sẽ làm tăng thêm chi phí. Bên cạnh đó, vốn là người kỹ tính, để có những bát bún cá vừa ý, ông luôn đích thân đi lựa từng mớ rau, con cá ở chợ đầu mối. “Mua lẻ từng chút, từ khi mở quán đến nay, chẳng khi nào tôi lấy hóa đơn, phiếu thu chứ nói gì đến hợp đồng cung cấp hàng”, ông Ngọc than thở. Ông mong nhà nước có chính sách phù hợp với những trường hợp kinh doanh có phần đặc thù như hộ gia đình của ông.

Để thắp sáng những góc khuất…

Không lo lắng, tâm tư vì chưa biết và ngại sử dụng máy tính tiền như ông Hòa, ông Ngọc hay anh Bình, khá nhiều hộ kinh doanh cá thể trong lĩnh vực ẩm thực dù đông khách và ở ngay giữa trung tâm thủ đô lại thờ ơ với việc xuất hóa đơn điện tử theo Nghị định số 70/2025/NĐ-CP. Thậm chí, khi được hỏi, một số chủ quán thản nhiên đáp: “Đến đó hẵng hay! Bí quá thì… đóng cửa!”.

Thực tế, nhiều chủ hộ bắt đầu “phòng thủ”, như từ chối thanh toán qua chuyển khoản; không phát hành hóa đơn dù khách yêu cầu; nhờ người mua chuyển khoản với nội dung mập mờ như “chuyển tiền ăn trưa”, “hỗ trợ”…; chia nhỏ doanh thu bằng cách mở nhiều địa điểm hoặc tách hóa đơn; ghi sai nội dung chuyển khoản để làm mờ dòng tiền…

Chia sẻ về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Phụng, nguyên Cục trưởng Thuế doanh nghiệp lớn, Tổng cục Thuế (nay là Cục Thuế, Bộ Tài chính), cho rằng, những xáo trộn trong giai đoạn chuyển giao là không thể tránh khỏi. Trong giai đoạn còn dùng hóa đơn giấy, việc lập hóa đơn là chuyện nội bộ. Những chuyện như ghi “lùi ngày” hóa đơn là không hiếm. Nhưng nay, mọi thứ thay đổi hoàn toàn. Cả ngày, giờ lập hóa đơn cũng không thể ghi sai vì hệ thống ghi nhận thời điểm chính xác đến từng giây. Bộ phận kế toán, từ chỗ có thể “linh hoạt xử lý”, giờ, phải quay về làm thật, không còn chỗ lùi. Mọi thông tin phải được nhập chính xác, đúng lúc, đúng người, đúng việc.

Theo ông Phụng, sự thay đổi này khiến nhiều người ban đầu bỡ ngỡ nhưng nó sẽ đẩy lùi mọi khoảng tối, góc khuất của nền kinh tế; và quan trọng nhất, nó giúp xây dựng lại niềm tin giữa hộ kinh doanh, khách hàng và cơ quan quản lý.

Phân tích về việc phát sinh những phản ứng có phần tiêu cực từ phía chủ hộ kinh doanh khi chưa thật sự hiểu về việc thay đổi này, thậm chí hiểu sai do thông tin tiếp nhận chưa thật sự chính xác, ông Nguyễn Tiến Tuấn, Phó Vụ trưởng Quản lý thuế cá nhân (Bộ Tài chính) cho rằng, nguyên nhân chính là từ những thói quen đã tồn tại quá lâu trong cộng đồng hộ kinh doanh. Ngành thuế đang bước vào một “trận địa mới”, nơi mà đối tượng quản lý không phải là những doanh nghiệp có tổ chức hoạt động bài bản mà là hàng triệu hộ gia đình, cá nhân buôn bán nhỏ lẻ, ít tiếp cận công nghệ và còn giữ tư duy “né thuế để tồn tại”. Theo ông, cơ quan thuế phải chia nhóm kinh doanh này theo ngành nghề, quy mô, mức độ sẵn sàng về công nghệ để có lộ trình chuyển đổi hợp lý. “Với người dân, điều quan trọng không chỉ là quy định, mà là sự đồng hành và hỗ trợ kịp thời”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Nhìn ở góc độ khác, Luật sư Trương Thanh Đức chia sẻ, minh bạch là xu thế không thể đảo ngược nhưng làm sao để người dân cảm thấy họ không bị bỏ lại phía sau trong tiến trình cải cách? Cải cách chính sách thuế không thể chỉ là nhiệm vụ của riêng ngành thuế hay yêu cầu tự hoàn thiện và thích ứng của các hộ kinh doanh.

Về vấn đề này, chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực cho rằng, Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ đạo phải rà soát lại và cần tháo gỡ ngay những quy định chưa hợp lý. Thực tế, mô hình tổ chức trong doanh nghiệp siêu nhỏ hiện nay đang quá phức tạp, thiếu minh bạch về cả cơ cấu và trách nhiệm tuân thủ. Do vậy, nếu không cải cách cả về thể chế, thủ tục và tư duy quản lý thì khó lòng khuyến khích được hộ kinh doanh chuyển lên mô hình doanh nghiệp.

Mặt khác, theo ông Lực, trong bối cảnh hiện nay, muốn thay đổi, cần xây dựng lộ trình rõ ràng, với các bước đi cụ thể, có tuyên truyền đồng thời hỗ trợ một số lĩnh vực mà hộ kinh doanh còn đang gặp nhiều vương mắc, như quản lý tài chính, công nghệ, nhân lực, năng lực quản trị, kế toán… Có như vậy, người dân mới chủ động tuân thủ các chính sách mới một cách đầy đủ.

Cải cách chính sách thuế phải là một liên kết tương hỗ giữa ba bên “cơ quan quản lý-người nộp thuế-người tiêu dùng”, làm sao để cùng hướng tới sự minh bạch trong mọi giao dịch.

Đoàn Hằng

————-

Nhân Dân (Chuyên đề) ngày 13-6-2025:

https://nhandan.vn/buoc-dan-ra-anh-sang-post886269.html

(70/1.328)